Thực tiễn ban hành văn bản theo quy phạm pháp luật:

**Admin** Sat Dec 11, 2010 10:36 am

Thực tiễn ban hànhvăn bản theo quy phạm pháp luật:
Về chươngtrình xây dựng luật, pháp lệnh: Hiệnnay việc lập chương trìnhxây dựng luật, pháp lệnh nhìn chung chưa thực sự khoa học, chưa hoàn toàn dựatrên nhu cầu của thực tiễn, chưa thể hiện được định hướng chính sách pháp luậtnhất quán.Việc xem xét các đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh chưa chặt chẽ, chưanghiên cứu kỹ sự cần thiết ban hành và tính khả thi của dự án luật, pháp lệnh.Trên thực tế, một số luật, pháp lệnh đã được ban hành thiếu tính khả thi hoặcchưa đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ quản lý nhà nước và phát triển kinh tế xãhội, gây lãng phí các nguồn lực, ví dụ như Luật Thanh niên, Luật Bình đẳng giớiđến nay vẫn chưa thực thi hiệu lực một cách thực sự vì thiếu các quy định cụthể. Nhiều quy định pháp luật chồng chéo, trùng lắp, mâu thuẫn với các quy địnhpháp luật hiện hành, ví dụ Luật Đăng ký bất động sản chồng chéo với quy địnhcủa Luật Đất đai, Luật Bất động sản, thậm chí hạn chế quyền kinh doanh củadoanh nghiệp đã được quy định trong Luật Doanh nghịêp.
Việc lập chương trình xây dựng luật,pháp lệnh chưa quan tâm đúng mức đến việc xác định thứ tự ưu tiên của văn bản,dẫn đến trên thực tế có văn bản thực sự cần thiết lại chưa được ban hành, ví dụnhư Dự án Luật về hội đang soạn thảo 12 năm nhưng đến nay vẫn chưa biết đến baogiờ mới được ban hành. Thực tế rất cần sự điều chỉnh của Luật về kế họach, quyhoạch, nhưng Lụât này vẫn chưa ra đời. Mặt khác, có văn bản cần ban hành trướcnhưng lại được ban hành sau, ví dụ như Luật Công nghệ thông tin cần có trướcLuật Giao dịch điện tử, hiện nay vì chưa có những quy định cần thiết nên một sốquy định của Luật Giao dịch điện tử về chữ ký điện tử vẫn chưa thể thực hiệnđược.
Về quá trìnhsoạn thảo văn bản quy phạm pháp luật: chưa có sự phâncông rành mạch và hợp lý giữa các cơ quan trong quá trình soạn thảo. Chưa có sựphối hợp hịêu quả giữa các cơ quan đó, dẫn đến tình tạng chờ đợi, làm chậm tiếnđộ soạn thảo, ví dụ: Nghị định hướng dẫn thi hành Luật Bình đẳng giới hiện naydo Bộ Tư pháp chủ trì soạn thảo, nhưng trách nhiệm quản lý nhà nước về bìnhđẳng giới thuộc về Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Chỉ thị về thi hành LuậtBình đẳng giới lại do Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam soạn thảo, vì vậy có tìnhtrạng không thống nhất về chỉ đạo xây dựng văn bản hướng dẫn thực hiện Luật.
Hiện nay vẫn thiếu các quy định bảo đảmviệc soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật phải dựa trên những nghiên cứu, đánhgiá khoa học, đặc biệt là đánh giá dự báo tác động pháp luật – kinh tế - xã hộicủa những chính sách, quy định pháp luật sẽ được ban hành. Công tác rà soát cácquy định hiện hành, các cam kết quốc tế, khảo sát nhu cầu điều chỉnh của phápluật trong thực tế nhằm chuẩn bị cho việc soạn thảo văn bản quy phạm pháp luậthầu như chưa được thực hiện đầy đủ, chuyên nghiệp. Quá trình soạn thảo ít đượccông bố rộng rãi hoặc cung cấp thông tin có chưa chất lượng cao cho các cơ quancó thẩm quyền xem xét, thông qua như Chính phủ, Quốc hội khi xem xét, thảoluận, thông qua văn bản.
Quy trình soạn thảo văn bản chưa thựcsự phát huy được sự tham gia của các tổ chức, cá nhân liên quan. Việc lấy ýkiến của nhân dân, của đối tượng chịu sự tác động trực tiếp của văn bản và tiếpthu ý kiến phản biện của xã hội còn hình thức, thiếu cơ chế đề cao trách nhiệmcủa cơ quan soạn thảo trong việc nghiên cứu, tiếp thu để chỉnh lý dự thảo.Nhiều đối tượng chịu sự tác động của luật, nhất là các doanh nghiệp và hiệp hộidoanh nghiệp chưa được tạo điều kiện thuận lợi tham gia vào quá trình ban hànhvăn bản quy phạm pháp luật.
Đến nay vẫn chưa có cơ chế giải quyếttốt mối quan hệ giữa luật, pháp lệnh với việc soạn thảo các văn bản quy địnhchi tiết và hướng dẫn thi hành theo hướng bảo đảm cho luật, pháp lệnh đi vàocuộc sống đúng vào thời điểm có hiệu lực. Vì vậy, vẫn kéo dài tình trạng Luậtđã có hiệu lực nhưng các văn bản hướng dẫn và quy định chi tiết vẫn chưa có.Tình trạng nợ văn bản hướng dẫn tuy có giảm qua từng năm nhưng năm 2006 Chínhphủ nợ 97 văn bản hướng dẫn; năm 2007 vẫn còn nợ 42 văn bản (Báo cáo về tìnhhình ban hành văn bản hướng dẫn thi hành luật, pháp lệnh của Văn phòng Chínhphủ).
Về quy trìnhthảo luận, xem xét, thông qua dự án luật, pháp lệnh: Yêu cầuban hành luật, pháp lệnh rất lớn. Quốc hội chỉ họp mỗi năm 2 kỳ. Thời gian thảoluận, xem xét, thông qua dự án luật, pháp lệnh hạn chế. Nhiều vấn đề chưa đượcxem xét kỹ. Luật quy định “khung”, phải chờ văn bản hướng dẫn thực hiện, nộidung hướng dẫn quá nhiều, ví dụ như Nghị định hướng dẫn thi hành Luật Đất đaiquá dài (123 điều).
Vai trò của cơ quan, tổ chức, đại biểuQuốc hội trong việc bảo vệ, giải trình đề xuất, dự thảo luật, pháp lệnh trướcQuốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội chưa cụ thể dẫn đến hạn chế phát huy quyềnsáng kiến pháp luật đã được Hiến pháp, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luậtquy định của các tổ chức, cá nhân, đại biểu Quốc hội. Bên cạnh đó, việc hướngdẫn thi hành và triển khai thực hiện một số luật, pháp lệnh gặp khó khăn, trongmột số trường hợp do sự không minh bạch, rõ ràng về trách nhiệm trong quy trìnhban hành văn bản quy phạm pháp luật. Một số luật, pháp lệnh do các tổ chứcchính trị, xã hội trình chưa được thực hiện theo đúng quy trình soạn thảo chặtchẽ, kỹ thuật soạn thảo còn hạn chế nên chất lượng văn bản không cao, không bảođảm tính khả thi, ví dụ: Luật Thanh niên, dự án Luật họat động chữ thập đỏ,...
Về vấn đề ápdụng văn bản pháp luật: phápluật hiện hành còn nhiều chồng chéo, mâu thuẫn do hệ thống văn bản quy phạmpháp luật phức tạp, nhiều tầng nấc. Nhiều chủ thể có thẩm quyền ban hành vănbản quy phạm pháp luật. Nhiều hình thức văn bản với các tiêu chí xác định nộidung chưa đầy đủ, rõ ràng. Ví dụ Quyết định số 79/QĐ-UB năm 2007 của Ủy bannhân dân thành phố Hà Nội về việc áp dụng Luật Đất đai, yêu cầu các giấy tờchứng minh quyền sử dụng đất trong Hồ sơ xin giấy phép xây dựng là trái vớiLuật Xây dựng hiện hành. Luật Ban hành văn bản quy phạm hiện hành và ngay cả dựthảo đang được sửa đổi cũng chưa có các quy định ràng buộc trách nhiệm của cáccơ quan trong việc kiểm tra, giám sát, hợp nhất, hệ thống hóa, pháp điển hóavăn bản quy phạm pháp luật làm cho việc tra cứu, áp dụng pháp luật gặp khó khănhơn. Mặt khác, việc áp dụng văn bản quy phạm pháp luật trên thực tế cũng chưathống nhất, bởi các quy định về nguyên tắc áp dụng văn bản quy phạm pháp luậtchưa thực sự rõ ràng, dễ hiểu dẫn đến cách hiểu khác nhau về áp dụng văn bảntrong quá trình thực hiện. Ví dụ: các quy định về ưu đãi đầu tư nước ngoài củaLuật Đầu tư được áp dụng ở các địa phương khác nhau gây ra sự hiểu lầm của cácnhà đầu tư về môi trường đầu tư của nước ta là không công bằng, không minhbạch.
Bởi vậy, Luật Ban hành văn bản quy phạmpháp luật cần được tiếp tục sửa đổi, bổ sung theo quan điểm chỉ đạo cải cáchquy trình ban hành văn bản quy phạm pháp luật để đáp ứng yêu cầu vừa ban hànhnhanh vừa bảo đảm chất lượng. Theo tinh thần cải cách của Quốc hội và Chínhphủ, Ban soạn thảo Luật sửa đổi lần này đã thể hiện nhiều thay đổi so với luậthiện hành (luật hiện hành có 84 điều, trong đó có 27 điều được sửa đổi, bổ sungnăm 2002, dự thảo sửa đổi có 103 điều). Nhằm đạt được yêu cầu, định hướng cơbản, trong lần sửa đổi này quy trình ban hành văn bản quy phạm pháp luật đượcđổi mới khá nhiều, tuy nhiên vẫn còn một số điểm chưa thống nhất, chưa bảo đảmtính chặt chẽ, khoa học của quy trình ban hành văn bản quy phạm pháp luật.Trong bài sau, chúng tôi sẽ bàn về đổi mới quy trình ban hành văn bản quy phạmpháp luật./.