Bài tập môn Luật Hình sự
Trang 1 trong tổng số 1 trang
Bài tập môn Luật Hình sự
thuong2dt Sun Sep 04, 2011 1:09 pm
mình tham khảo của bên Khoa Luật ĐHQG và Bên Đại học Luật chúng ta cùng tham khảo và thử làm cho dù có đáp án ở dưới nhé.
Đề bài:
A là chủ kiêm lái xe chở xăng dầu. A ký hợp đồng với công ty X vận chuyển dầu chạy máy cho công ty. Sau vài lần vận chuyển, A đã học được thủ đoạn lấy bớt dầu vẫn chuyển của công ty X như sau:
Khi nhận được dầu A chạy xe tới điểm thu mua dầu của B và nhanh chóng rút dầu ra bán cho B mỗi lần 200 lít. Sau đó A đổ đầy nước vào chiếc thùng phuy không mang sẵn đúng 200 lít. Đến địa điểm giao hàng, chiếc xe được cân đúng trọng lượng quy định nên được nhập dầu vào kho. Trong thời gian chờ đợi cân trọng lượng của xe sau khi giao dầu, A đã bí mật đổ hết số nước đã chất lên xe để khi cân chỉ còn đúng trọng lượng của xe.
Bằng thủ đoạn trên A đã nhiều lần lấy dầu được thuê vận chuyển với tổng trị giá là 100 triệu đồng thì bị phát hiện.
a. Anh (chị) hãy xác định tội danh cho hành vi của A?
b. B có phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi tiêu thụ dầu của A không? Nếu có thì tội danh cho hành vi của B là gì?
BÀI LÀM
a.
a.1.Trường hợp 1: Hành vi của A cấu thành Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản ( Điều 140 BLHS) :
“1. Người nào có một trong những hành vi sau đây chiếm đoạt tài sản của người khác có giá trị từ một triệu đồng đến dưới năm mươi triệu đồng hoặc dưới một triệu đồng nhưng gây hậu quả nghiêm trọng hoặc đã bị xử phạt hành chính về hành vi chiếm đoạt hoặc đã bị kết án về tội chiếm đoạt tài sản, chưa được xoá án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến ba năm:
a) Vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người
khác bằng các hình thức hợp đồng rồi dùng thủ đoạn gian dối hoặc bỏ trốn để chiếm đoạt tài sản đó;
b) Vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người
khác bằng các hình thức hợp đồng và đã sử dụng tài sản đó vào mục đích bất hợp pháp dẫn đến không có khả năng trả lại tài sản.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ hai năm đến bảy năm:
a) Có tổ chức;
b) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức;
c) Dùng thủ đoạn xảo quyệt;
d) Chiếm đoạt tài sản có giá trị từ trên năm mươi triệu đồng đến dưới hai trăm triệu đồng
e) Gây hậu quả nghiêm trọng.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ bảy năm đến mười lăm năm:
a) Chiếm đoạt tài sản có giá trị từ hai trăm triệu đồng đến dưới năm trăm triệu đồng;
b) Gây hậu quả rất nghiêm trọng.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ mười hai năm đến hai mươi năm hoặc tù chung thân:
a) Chiếm đoạt tài sản có giá trị từ năm trăm triệu đồng trở lên;
b) Gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.
5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ mười triệu đồng đến một trăm triệu đồng, bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ một năm đến năm năm và bị tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản hoặc một trong hai hình phạt này.”
Về dấu hiệu pháp lý:
Điều 140 BLHS quy định tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản bao gồm 2 trường hợp:
- thứ nhất, bằng thủ đoạn gian dối hoặc bỏ trốn, chiếm đoạt tài sản của người khác đã được giao cho mình trên cơ sở hợp đồng vay mượn, thuê,…
- thứ hai, sử dụng tài sản của người khác đã được giao cho mình trên cơ sở hợp đồng vay, mượn, thuê,… vào mục đích bất hợp pháp dẫn đến không có khả năng trả lại tài sản.
* Chủ thể của tội phạm:
Ngoài những điều kiện về tuổi và phải có năng lực trách nhiệm hình sự, tội này đòi hỏi chủ thể phải là những người đã được chủ tài sản tín nhiệm giao cho khối lượng tài sản nhất định. Cơ sở giao tài sản là hợp đồng, việc giao và nhận tài sản là hoàn toàn ngay thẳng. Chủ tài sản do tín nhiệm đã giao tài sản để người được giao sử dụng, bảo quản, vận chuyển, gia công hoặc sửa chữa,… tài sản.
Trong đề bài đã cho, vì A ký hợp đồng vận chuyển dầu nên A chắc chắn đã có bằng lái ô tô bởi vậy có thể khẳng định rằng A có đủ điều kiện về tuổi và có năng lực trách nhiệm hình sự, Trong đề cũng nêu rõ “A ký hợp đồng với công ty X vận chuyển dầu chạy máy cho công ty”, như vậy A đã được công ty X tín nhiệm, giao cho việc vận chuyển dầu chạy máy. Nếu công ty X là doanh nghiệp tư nhân thì A không có trách nhiệm quản lý tài sản, mà chỉ có trách nhiệm vận chuyển, như vậy A không có dấu hiệu chủ thể đặc biệt của tội tham ô đó là có chức vụ, quyền hạn quản lý đối với tài sản được giao.
* Mặt khách quan của tội phạm:
Hành vi phạm tội:
Hành vi phạm tội của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản là hành vi chiếm đoạt toàn bộ hay một phần tài sản đã được giao trên cơ sở hợp đồng đã được ký kết giữa chủ tài sản và người có hành vi chiếm đoạt.
Hành vi chiếm đoạt ở đây là những hành vi không thực hiện đúng nghĩa vụ cam kết. Những hành vi đó là những hành vi không thực hiện đúng nghĩa vụ cam kết:
- Không trả lại tài sản bằng thủ đoạn bỏ trốn hoặc bằng thủ đoạn gian dối ( như giả tạo bị mất, đánh tráo tài sản rút bớt tài sản,… ) hoặc
- Không trả lại được tài sản do không có khả năng vì đã sử dụng tài sản vào mục đích bất hợp pháp ( như dùng vào việc buôn lậu, buôn bán hàng cấm hay đánh bạc, ….)
Ví dụ như vụ việc xảy ra tại Việt Trì trong khoảng tháng 1 và tháng 2 năm 2008: Xuất phát từ mối quan hệ quen biết giữa Nguyễn Thị Lộc (phố Đoàn
Kết, phường Bạch Hạc, thành phố Việt Trì) với các chị Lê Thị Kiều Vân (phố Thọ Mai, phường Tiên Cát, thành phố Việt Trì) và Lê Thị Kiều Dung (phường Vân Cơ, thành phố Việt Trì), trong khoảng thời gian tháng 1 và tháng 2 năm 2008, Nguyễn Thị Lộc đã vay tiền của chị Vân và chị Dung với tổng số tiền là 2,1 tỷ đồng để dùng vào mục đích kinh doanh đóng tàu thủy và làm nhà riêng. Sau khi vay được số tiền trên, Nguyễn Thị Lộc lại không dùng đúng mục đích như cam kết. Vì hám lợi, Nguyễn Thị Lộc lại dùng toàn bộ số tiền trên vào việc đánh bạc với hình thức ghi lô, đề mà Lộc tự nhận là thư ký ghi đề cho một chủ đề ở Hà Nội dẫn đến thua lỗ toàn bộ khoản tiền vay. Lộc đã lạm dụng lòng tin của chị Vân và chị Dung, dùng số tiền vay được vào mục đích bất hợp pháp đó là ghi lô đánh bạc.
Hành vi gian dối của A đã được miêu tả kỹ trong đề bài “Khi nhận được dầu A chạy xe tới điểm thu mua dầu của B và nhanh chóng rút dầu ra bán cho B mỗi lần 200 lít. Sau đó A đổ đầy nước vào chiếc thùng phuy không mang sẵn đúng 200 lít. Đến địa điểm giao hàng, chiếc xe được cân đúng trọng lượng quy định nên được nhập dầu vào kho. Trong thời gian chờ đợi cân trọng lượng của xe sau khi giao dầu, A đã bí mật đổ hết số nước đã chất lên xe để khi cân chỉ còn đúng trọng lượng của xe”.Ban đầu sau khi nhận được dầu thật, A bí mật đem bán,sau đó A đổ nước vào thùng với khối lượng tương đương, đem tới công ty nhập kho, cuối cùng đổ nước đi và ra khỏi kho dầu.
A đã lợi dụng sự tín nhiệm của công ty X để kiếm lừa dối, chiếm dụng lượng dầu mỗi lần vận chuyển. Giữa A và công ty X đã có hợp đồng vận chuyển “A ký hợp đồng với công ty X vận chuyển dầu chạy máy cho công ty”. A đã có hành vi gian dối, tráo đổi tài sản, cụ thể là đổi dầu bằng nước.
Đối tượng của hành vi chiếm đoạt:
Đối tượng của hành vi chiếm đoạt trong tội này là những tài sản đã được giao ngay thẳng cho người phạm tội trên cơ sở hợp đồng, trong đề bài đối tượng của hợp đồng chính là 200 lít dầu mỗi lần A được thuê vận chuyển.
Hậu quả:
Hậu quả của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản là thiệt hại về tài sản mà cụ thể là giá trị tài sản bị chiếm đoạt. Theo khoản 1 Điều 140 – BLHS thì giá trị tài sản bị chiếm đoạt từ 1 triệu đồng trở lên mới cấu thành tội phạm, còn nếu tài sản bị chiếm đoạt dưới 1 triệu đồng thì phải kèm theo điều kiện gây hậu quả nghiêm trọng, hoặc đã bị xử phạt hành chính về hành vi chiếm đoạt hoặc đã bị kết án về tội chiếm đoạt tài sản, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm mới cấu thành tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.
Trong đề bài đã cho thì hậu quả của hành vi chiếm đoạt của A đã quá rõ ràng, tổng trị giá tài sản mà A đã chiếm đoạt phi pháp có giá trị là 100 triệu đồng, thỏa mãn Điểm d- Khoản 2- Điều 140 BLHS “ Chiếm đoạt tài sản có giá trị từ trên năm mươi triệu đồng đến dưới hai trăm triệu đồng”
* Khách thể của tội phạm:
Khách thể của tội phạm của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản luôn là tài sản, giống như các tội có tính chất chiếm đoạt khác, tuy nhiên, tội phạm này không xâm phạm đến quan hệ nhân thân mà chỉ xâm phạm đến quan hệ sở hữu, đây là điểm khác biệt so với các tội cướp tài sản, tội bắt cóc nhắm chiếm đoạt tài sản, tội cướp giật tài sản. Trong cấu thành tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản không quy định những thiệt hại về tính mạng, sức khỏe là tình tiết định khung hình phạt. Vì vậy, nếu sau khi đã chiếm đoạt được tài sản mà người phạm tội bị đuổi bắt, có hành vi chống trả để tẩu thoát, gây chết người hay gây thương tích, hoặc tổn hại sức khỏe cho người khác thì tùy trường hợp người phạm tội còn bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội giết người hoặc tội cố ý gây thương tích, hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác.
Trong bài làm thì khách thể của tội phạm chính là lượng dầu mà A đã chiếm đoạt được sau nhiều lần thực hiện hành vi gian dối, tổng tài sản chiếm đoạt trị giá 100 triệu đồng.
* Mặt chủ quan của tội phạm:
Lỗi của người phạm tội là lỗi cố ý, mục đích của người phạm tội là chiếm đoạt được tài sản, mục đích cũng là dấu hiệu bắt buộc trong cấu thành tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.
Trong trường hợp đề ra thì lỗi của A là lỗi cố ý trực tiếp. Về lý trí, A nhận thức rõ hành vi chiếm đoạt dầu máy của công ty X sẽ gây thiệt hại về tài sản cho công ty, thấy trước hậu quả của hành vi chiếm đoạt trên. Về ý chí, A mong muốn hậu quả phát sinh, A mong chiếm được số dầu trên để đem bán kiếm lợi nhuận.
Khi phân tích đề bài rất có thể có sự nhầm lẫn, cho rằng hành vi của A cấu thành tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, vì vậy ở đây em xin phân biệt rõ. Giữa tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản và tội lạm dụng chiếm đoạt tài sản có 1 điểm khác nhau cơ bản đó là thời điểm phát sinh ý định chiếm đoạt, nếu như A trước khi ký hợp đồng vận chuyển dầu cho công ty X đã có ý định chiếm đoạt tài sản thì chắc chắn A phạm tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, còn nếu sau khi A có được lượng dầu một cách hợp pháp ( thông qua hợp đồng vận chuyển) mới nảy sinh ý định chiếm đoạt thì hành vi của A cấu thành tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản. Có thể thấy trong đề nêu rằng “Sau vài lần vận chuyển, A đã học được thủ đoạn lấy bớt dầu vẫn chuyển của công ty X” mặt khác, hợp đồng vận chuyển dầu nhiều lần thì thường là hợp đồng vận chuyển dài hạn, nên ý định phạm tội của A có thể coi là phát sinh sau khi ký được hợp đồng. Tuy nhiên, nếu ý định này phát sinh trước khi ký hợp đồng, hoặc hợp đồng vận chuyển dầu được ký mỗi lần trước khi vận chuyển thì hành vi của A cấu thành tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
Về cơ bản thì khung hình phạt của A là không thay đổi “ bị phạt tù từ 2 đến 7 năm”.
a.2.Trường hợp 2: Hành vi của A cấu thành tội tham ô tài sản ( Điều 278 – BLHS):
1. Người nào lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản mà mình có trách nhiệm quản lý có giá trị từ năm trăm nghìn đồng đến dưới năm mươi triệu đồng hoặc dưới năm trăm nghìn đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ hai năm đến bảy năm:
a) Gây hậu quả nghiêm trọng;
b) Đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà còn vi phạm;
c) Đã bị kết án về một trong các tội quy định tại Mục A Chương này, chưa được xoá án tích mà còn vi phạm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ bảy năm đến mười lăm năm:
a) Có tổ chức;
b) Dùng thủ đoạn xảo quyệt, nguy hiểm;
c) Phạm tội nhiều lần;
d) Chiếm đoạt tài sản có giá trị từ năm mươi triệu đồng đến dưới hai trăm triệu đồng;
đ) Gây hậu quả nghiêm trọng khác.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ mười lăm năm đến hai mươi năm:
a) Chiếm đoạt tài sản có giá trị từ hai trăm triệu đồng đến dưới năm trăm triệu đồng;
b) Gây hậu quả rất nghiêm trọng khác.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù hai mươi năm, tù chung thân hoặc tử hình:
a) Chiếm đoạt tài sản có giá trị từ năm trăm triệu đồng trở lên;
b) Gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng khác.
5. Người phạm tội còn bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ một năm đến năm năm, có thể bị phạt tiền từ mười triệu đồng đến năm mươi triệu đồng, tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Về dấu hiệu pháp lý:
* Chủ thể của tội phạm:
Chủ thể của tội tham ô là chủ thể đặc biệt: chỉ những người mang dấu hiệu chủ thể đặc biệt đó làm dấu hiệu có chức vụ quyền hạn quản lý tài sản mới có thể là chủ thể của tội này, những người không có chức vụ quyền hạn chỉ có thể là đồng phạm tham ô với vai trò là người xúi giục, tổ chức hay giúp sức.
Chủ thể của tội tham ô là người có trách nhiệm quản lý tài sản, trách nhiệm này có thể có được do có chức vụ hoặc do đảm nhiệm những chức trách công tác nhất định, trách nhiệm quản lý tài sản cần được phân biệt với trách nhiệm bảo vệ đơn thuần của người làm công việc bảo vệ cơ quan nhà nước, doanh nghiệp nhà nước hay hợp tác xã. Người có chức vụ quyền hạn là người do bổ nhiệm,do bầu cử ,do hợp đồng hoặc do hình thức khác có hưởng lương hoặc ko hưởng lưong được giao thực hiện nhiệm vụ nhất định có quyền hạn. Cho nên ở đây A thông qua hợp đồng đã được công ty X giao cho nhiệm vụ và quyền hạn trong việc vận chuyển xăng dầu. A được đảm nhiệm công việc có tính độc lập đó là công việc tạo ra cho ngừoi được giao (tuy ko có trách nhiệm quản lí tài sản) mối quan hệ cũng như trách nhiệm với khối lượng tài sản nhất định trong khoảng thời gian nhất định.Ở đây công ty X đã giao cho anh A một mình vận chuyển chuyển chuyến hàng, ko có người áp tải.(Trong trường hợp những thùng dầu A chở được một cơ quan dùng dây chì buộc lại với nhau thì cơ quan đó mới là người quản lý tài sản, và khi đó A phạm tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản như đã nêu ở phần a.1).
Khi A có trách nhiệm quản lý lượng dầu máy thì A là người có thẩm quyền, bởi vậy A thỏa mãn dấu hiệu chủ thể đặc biệt của tội tham ô tài sản.
*Về mặt khách quan :
Người phạm tội có hành vi chiếm đoạt tài sản mà mình có trách nhiệm quản lý bằng thủ đoạn lợi dụng chức vụ quyền hạn.
Hành vi phạm tội của tội tham ô trước hết là hành vi chiếm đoạt, đối tượng của hành vi chiếm đoạt là những tài sản mà người phạm tội được giao quển lý, người phạm tội đã lợi dụng trách nhiệm quản lý tài sản được giao mà chiếm đoạt tài sản mình đang quản lý. Người phạm tội tham ô có thể dùng những thủ đoạn khác nhau để chiếm đoạt được tài sản, xét đến cùng thì những thủ đoạn đó thực chất đều là sử dụng chức vụ quyền hạn được giao như phương tiện, điều kiện để có thể dễ dàng biến tài sản được giao thành tài sản của mình.
Trong vụ án đề ra, hành vi của A là hành vi gian dối, với những thủ đoạn đã phân tích như trong phần a.1.
* Khách thể của tội phạm
Khách thể của tội tham ô tài sản là những quan hệ xã hội xã hội chủ nghĩa đảm bảo sự hoạt động đúng đắn và uy tín của cơ quan nhà nước hoặc tổ chức xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Hoạt động đúng đắn của các cơ quan nhà nước và tổ chức xã hội là hoạt động theo đúng các quy định của Hiến pháp và pháp luật.
Hành vi của A đã
Về mặt chủ quan của tội phạm không có gì khác biệt so với phần a.1.
Điểm khác biệt giữa Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản và Tội tham ô chính là dấu hiệu về chủ thể. Nếu như A có trách nhiệm quản lý tài sản thì hành vi của A cấu thành tội tham ô tài sản.
Hành vi của A thỏa mãn Điểm d Khoản 2 Điều 278 BLHS về tội tham ô tài sản.
b. B có thể phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi tiêu thụ dầu của A.
Việc B có phải chịu trách nhiệm hình sự hay không thì có thể chia ra những trường hợp như sau:
b.1.Thứ nhất, nếu B hoàn toàn không biết gì về hành vi chiếm đoạt của A, không biết số dầu A bán cho mình là bất hợp pháp, và không có bất kỳ thỏa thuận nào với A thì B không phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi tiêu thụ dầu của A. Trong cấu thành của mọi vi phạm pháp luật thì yếu tố lỗi là yếu tố không thể thiếu. Lỗi là thái độ tâm lý của con người đối với hành vi nguy hiểm cho xã hội của mình và đối với hậu quả do hành vi đó gây ra được biểu hiện dưới hình thức cố ý hoặc vô ý. Trong trường hợp thứ nhất này, B không hề có lỗi trong việc tiêu thụ dầu của A, hoàn toàn ngay tình, bởi vậy nên B không phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi tiêu thụ dầu của A.
b.2.Thứ hai, nếu B hoàn toàn biết được số dầu mình mua của A là do A chiếm đoạt được một cách phi pháp, nhưng giả vờ như không biết,giữa A và B không hề có sự hứa hẹn hay thỏa thuận nào, B do ham lợi vẫn cố tình tiêu thụ dầu thì hành vi của B thỏa mãn cấu thành Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có ( Điều 250 BLHS)
- Về mặt khách quan của tội phạm, hành vi của B là hành vi tiêu thụ dầu máy mà biết được đó là lượng dầu A chiếm được do phạm tội, tuy nhiên giữa A và B không có bất kỳ sự thỏa thuận nào.
- Về mặt chủ quan, B nhận thức rõ hành vi tiêu thụ dầu máy mà A chiếm đoạt được một cách phi pháp là nguy hiểm cho xã hội, lượng dầu rất lớn ( 200 lít dầu mỗi lần) nhưng do ham lợi nhuận, B vẫn cố tình tiêu thụ số dầu đó, B nhận thức được rõ ràng hậu quả của hành vi của mình. Lỗi của B là lỗi cố ý.
Như vậy hành vi của B sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 250 BLHS - Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có.
b.3.Thứ ba, nếu giữa B và A có sự thỏa thuận trước với nhau (ví dụ như A chiếm đoạt dầu để B tiêu thụ, dầu sẽ được bán cho B với giá thấp hơn giá thị trường 5%, B đảm bảo nguồn cầu cho A,.. ), A phạm tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản thì hành vi của B cấu thành Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản Điều 140 – BLHS với vai trò đồng phạm của A.
+ Về mặt khách quan :
- Đồng phạm đòi hỏi có ít nhất 2 người tham gia thực hiện tội phạm và họ có đủ điều kiện chủ thể của tội phạm, cả A và B đều đủ điều kiện chủ thể,
-Những người đồng phạm cùng tham gia thực hiện một tội phạm, với một trong 4 hành vi : thực hiện tội phạm hoặc tổ chức thực hiện tội phạm hoặc xúi giục người khác thực hiện tội phạm hoặc giúp sức người khác thực hiện tội phạm. A và B cùng tham gia thực hiện tội phạm, A lạm dụng tín nhiệm để chiếm đoạt dầu máy, B phụ trách tiêu thụ.
+ Về mặt chủ quan: cả A và B đều cố ý thực hiện hành vi phạm tội, A chiếm đoạt, B tiêu thụ giúp, vì giữa hai người đã có sự thỏa thuận với nhau nên họ còn biết và mong muốn sự cố ý tham gia của người đồng phạm kia.
- Về lý trí, A biết rõ hành vi lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt dầu máy là trái pháp luật, gây nguy hiểm cho xã hội, B cũng biết rõ hành vi tiêu thụ dầu của mình là gây nguy hiểm cho xã hội. Hai người cũng biết rõ hành vi cố ý của người kia.
- Về ý chí, tất nhiên cả hai người này mong muốn có hoạt động chung, và cùng mong muốn để cho hậu quả phát sinh, bởi vì nếu A chiếm đoạt được dầu thì rất cần có nơi tiêu thụ, B cũng muốn kiếm được thêm tiền vì hành vi tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có, tuy nguy hiểm nhưng chắc chắn đem lại lợi nhuận cao hơn so với bình thường.
Trường hợp đồng phạm của A và B là đồng phạm giản đơn, cả 2 người tham gia với vai trò đồng thực hành nếu phân chia theo dấu hiệu khách quan. Còn nếu chia theo dấu hiệu chủ quan thì trường hợp đồng phạm của họ là đồng phạm có dự mưu, nghĩa là đã có sự bàn bạc, thỏa thuận từ trước để thực hiện hành vi chiếm đoạt và tiêu thụ dầu nhiều lần ( tổng trị giá tài sản lên tới 100 triệu).
Đối với trường hợp đồng phạm giản đơn này, theo nguyên tắc chịu trách nhiệm chung về toàn bộ tội phạm, thì A và B đều bị truy tố, xét xử về cùng 1 tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, theo điểm d khoản 2.
b.4. Thứ tư nếu nếu giữa B và A có sự thỏa thuận trước với nhau, A phạm tội tham ô tài sản, thì hành vi của B cấu thành Tội tham ô tài sản với vai trò đổng phạm.
Về mặt chủ quan thì không có gì khác biệt so với trường hợp thứ ba nêu trên.
Về mặt khách quan :
- Đồng phạm đòi hỏi có ít nhất 2 người tham gia thực hiện tội phạm và họ có đủ điều kiện chủ thể của tội phạm, cả A và B đều đủ điều kiện chủ thể,
-Những người đồng phạm cùng tham gia thực hiện một tội phạm, với một trong 4 hành vi : thực hiện tội phạm hoặc tổ chức thực hiện tội phạm hoặc xúi giục người khác thực hiện tội phạm hoặc giúp sức người khác thực hiện tội phạm.
Trong đề bài ra thì A đóng vai trò người thực hành của tội tham ô, hành vi của A là lợi dụng quyền hạn quản lý tài sản bằng hành vi gian dối đã chiếm đoạt lượng dầu với tổng trị giá 100 triệu, còn B đóng vai trò người giúp sức,hành vi của B là tiêu thụ dầu giúp A.
Như vậy B phải chịu trách nhiệm hình sự về tội tham ô tài sản với vai trò người giúp sức. Ngoài ra B cũng có thể là người xúi giục hoặc người tổ chức.
Tài liệu tham khảo
1. Bộ luật hình sự nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam 1999 ( viết tắt BLHS – 1999)
2. Trường đại học luật Hà Nội, Giáo trình Luật Hình sự Việt Nam (tập 1,2), NXB Công an nhân dân, Hà Nội, 2007.
3. Đinh Văn Quế, Bình luận khoa học bộ luật hình sự Việt Nam, tập 2, Nxb TP. Hồ Chí Minh.
4. Nguyễn Ngọc Hòa, Mô hình luật hình sự Việt Nam, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 2006.
5. Phạm Văn Báu, “ Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có trong luật hình sự Việt Nam”, Tạp chí luật học, số 5/ 2004, tr 3.
6. Lê Đăng Doanh, “ Sự khác nhau giữa tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản ( Điều 139 BLHS) với tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản ( Điều 140 BLHS), Tạp chí tòa án nhân dân, tháng 11/ 2005.
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI
KHOA PHÁP LUẬT KINH TẾ
BÀI TẬP CÁ NHÂN MÔN HÌNH SỰ TUẦN SỐ 1
Đề tài:
A là quốc tịch Canada. A có hành vi phạm tội giết người trên lãnh thổ Việt Nam và bị bắt tại Anh. Hoi:
a. Hành vi phạm tội của A có bị xử theo Bộ luật Hình Sự Việt Nam không?
b. Giả định A là người thuộc đối tượng được đặc miễn ngoại giao thì hành vi của A có bị coi là tội phạm không?
c. Hãy cho biết quan điểm cá nhân về quy định tại Điều 5 Bộ luật hình sự Việt Nam.
Sinh viên: NGUYỄN LÂM SƠN
Lớp: KT32B. Mã số SV: KT32
Hà Nôi: 08/09/2009
A là quốc tịch nước Canada. A có hành vi phạm tội trên lãnh thổ Việt Nam và bị bắt tại Anh. Hỏi:
a. Hành vi phạm tội của A có bị xử lý theo Bộ luật hình sự Việt Nam không?
b. Giả định A là người thuộc đối tượng được đặc miễn ngoại giao thì hành vi của A có bị coi là tội phạm không?
c. Hãy cho biết quan điểm cá nhân về quy định tại Điều 5 Bộ luật hình sự Việt Nam.
* *
*
a. Về nguyên tắc thì A bị xử lý theo Bộ luật hình sự Việt Nam theo khoản 1 điều 5 bộ luật hình sự Việt Nam: Bộ luật hình sự được áp dụng đối với mọi hành vi phạm tội trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Tuy nhiên do A là người Canada nên việc xử lý A phải căn cứ vào khoản 2 điều 5 của bộ luật hình sự. Nếu A là đối tượng thuộc khoản 2, điều 5 bộ luật hình sự thì vấn đề trách nhiệm hình sự của A được giải quyết bằng con đường ngoại giao: Đối với người nước ngoài phạm tội trên lãnh thổ nước CHXHCN Việt Nam thuộc đối tượng được hưởng các quyền miễn trừ ngoại giao hoặc quyền ưu đãi và miễn trừ về lãnh sự theo pháp luật Việt Nam, theo các điều ước quốc tế mà nước CHXHCN Việt Nam ký kết hoặc tham gia hoặc theo tập quán quốc tế, thì trách nhiệm hình sự của họ được giải quyết bằng con đường ngoại giao.
Như vậy câu trả lời chính xác là có thể
b. Dù A là người thuộc đối tượng được đặc miễn ngoại giao thì hành vi của A vẫn bị coi là tội phạm.
Hành vi của A là tội phạm theo quy định của Bộ luật hình sự Việt Nam vì nó thoả mãn những đặc điểm của tội phạm:
+ Tính nguy nguy hiểm cho xã hội
+ Tính có lỗi
+ Tính trái pháp luật hình sự
+ Tính chịu hình phạt
Hành vi của A là tội phạm tuy nhiên do A ( chủ thể của tội phạm) thuộc đối tượng được đặc miễn ngoại giao nên vấn đề trách nhiệm hình sự của A được giải quyết bằng con đường ngoại giao theo quy định tại khoan 2, điều 5 Bộ luật hình sự Việt Nam: Đối với người nước ngoài phạm tội trên lãnh thổ nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thuộc đối tượng được hưởng các quyền miễn trừ ngoại giao hoặc quyền ưu đãi và miễn trừ về lãnh sự theo pháp luật Việt Nam, theo các điều ước quốc tế mà nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam ký kết hoặc tham gia hoặc theo tập quán quốc tế, thì vấn đề trách nhiệm của họ được giải quyết bằng con đường ngoại giao.
c. Quan điểm của cá nhân em về quy định tại điều 5 bộ luật hình sự Việt Nam.
Điều 5 của bộ luật hình sự Việt Nam quy định về : Hiệu lực của bộ luật hình sự đối với những hành vi phạm tội trên lãnh thổ nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
1. Bộ luật hình sự được áp dụng đối với mọi hành vi phạm tội thực hiện trên lãnh thổ nước cộng hoà xã hội chủ nghĩ Việt Nam.
2. Đối với người nước ngoài phạm tội trên lãnh thổ nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thuộc đối tượng được hưởng các quyền miễn trừ ngoại giao hoặc quyền ưu đãi và miễn trừ về lãnh sự theo pháp luật Việt Nam, theo các điều ước quốc tế mà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam ký kết hoặc tham gia hoặc theo tập quán quốc tế, thì vấn đề trách nhiệm hình sự của họ được giải quýêt bằng con đường ngoại giao.
Quan điểm cá nhân em cho rằng điều 5 quy định về hiệu lực của bộ luật hình sự đối với những hành vi phạm tội trên lãnh thổ nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một điều luật đúng hợp lý vừa thể hiện được tính nghiêm khắc vừa có sự kết hợp hài hoà với những thông lệ ngoại giao và tập quán quốc tế điều đó nói lên rằng Việt Nam rất tôn trọng những điều ước, điều khoản mà mình đã ký kết, đây là một điều kiện rất quan trọng để chúng ta ngày càng hội nhập sâu rộng với thế giới. Tuy vậy không vì điều đó mà việc thực hiện pháp chế bị ảnh hưởng mà trái lại điều luật này đã quy định rất rõ là mọi hành vi phạm tội trên lãnh thổ Việt Nam đều được áp dụng thoe bộ luật này.
Bên cạnh sự đúng đắn và hợp lý đó em còn thấy rằng để thực hiện được điều luật này phải có một chính quyền đủ mạnh và phải có sự phối hợp giữa các quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Vì một khi nhà nước mình không đủ mạnh để gây áp lực và quốc gia khác không hợp tác thì không thể xử lý được một hành vi phạm tội trên lãnh thổ Việt Nam mà bị bắt ở nước ngoài khi mình yêu cầu dẫn độ về nước để xử lý theo bộ luật hình sự Việt Nam mà không được nước đó chấp nhận.
Một ví dụ điển hình năm 2001 Lý Tống dùng máy bay từ Thái Lan xâm phạm vào lãnh thổ Việt Nam rải truyền đơn rồi tẩu thoát về Thái Lan sau đó bị bắt, nhà nước ta đã yêu cầu phía Thái Lan dấn độ Lý Tống về Việt Nam để xử lý theo bộ luật hình sự Việt Nam nhưng không được phía Thái Lan chấp nhận. Nên hành vi tội phạm mà Lý Tống thực hiện trên lãnh thổ Việt Nam nhưng vẫn không bị xư lý theo Bộ luật hình sự Việt Nam.
Như vậy ta thấy để thực hiện triệt để được điều luật nay cần phải có một nhà nước mạnh và sự cần thiết phải tiến hành ký kết các hiệp ước tương trợ tư pháp giữa các quốc gia./
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHAO
- Bộ luật hình sự Việt Nam
- Giáo trình luật hình sự Việt Nam (Trường đại học Luật Hà Nội)
- Mạng Internet
§Æt VÊn §Ò
Téi ph¹m lµ hµnh vi nguy hiÓm cho x• héi, cã lçi, tr¸i ph¸p luËt h×nh sù vµ ph¶i chÞu h×nh ph¹t. §Þnh nghÜa kh¸i niÖm téi ph¹m nµy võa ®óng, nhng còng cã thÓ cha ®óng. Nã chØ ®óng víi thêi ®¹i ngµy nay th«i, cßn trong giai ®o¹n phong kiÕn ViÖt Nam, nã chØ ®óng mét phÇn. Téi ph¹m ë thêi ®ã kh«ng chØ ë trong luËt h×nh sù mµ lµ tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña luËt ph¸p. T¹i sao l¹i thÕ ? Gi¶i quyÕt bµi tËp: “Quan niÖm vÒ téi ph¹m, c¸ch ph©n lo¹i téi ph¹m vµ ý nghÜa cña viÖc ph©n lo¹i téi ph¹m trong ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam”, chóng ta cã thÓ tù tr¶ lêi.
Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
I. Quan niÖm vÒ téi ph¹m vµ nh÷ng yÕu tè ¶nh hëng.
1.Quan niÖm vÒ téi ph¹m
NÕu nh trong luËt h×nh sù hiÖn nay, viÖc quy dÞnh vÒ téi ph¹m th«ng qua néi dung trong viÖc ®Þnh nghÜa téi ph¹m lµ vÊn ®Ò ®Çu tiªn, th× ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam kh«ng nh thÕ. Vµ nÕu nh hiÖn nay téi ph¹m chØ lµ ®èi tîng duy nhÊt ®èi víi luËt h×nh sù th× theo quan niÖm cña «ng cha ta trong cæ luËt, téi ph¹m lµ ®èi tîng cña tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam.
C¸c bé luËt phong kiÕn ViÖt Nam cho chóng ta thÊy ph¸p luËt h×nh sù lóc ®ã mang tÝnh phæ biÕn, cã quan niÖm rÊt réng vÒ téi ph¹m. BiÖn ph¸p trõng ph¹t h×nh sù ®îc ¸p dông kh«ng nh÷ng ®èi víi c¸c téi ph¹m hiÓu theo kh¸i niÖm cña luËt h×nh sù hiÖn ®¹i thuéc ®èi tîng xö lý cña luËt h×nh sù mµ cßn ®èi víi c¸c hµnh vi vi ph¹m cña quy ®Þnh vÒ c¸c quan hÖ trong lÜnh vùc hµnh chÝnh, lÜnh vùc lÔ nghi, lÜnh vùc gia ®×nh, lÜnh vùc ruéng ®Êt, lÜnh vùc thuÕ,… Trong c¸c bé luËt phong kiÕn ViÖt Nam kh«ng cã ®iÒu luËt ®Þnh nghÜa kh¸i niÖm téi ph¹m nhng qua c¸c ®iÒu luËt cô thÓ cña chóng th× còng ®• phÇn nµo ph¶n ¸nh ®îc quan niÖm vÒ téi ph¹m cña c¸c nhµ lµm luËt lóc bÊy giê.
Thø nhÊt, quan niÖm vÒ téi ph¹m theo híng thiªn vÒ dÊu hiÖu h×nh thøc. Cô thÓ, phÇn lín c¸c ®iÒu luËt lu«n chøa mét c«ng thøc: “ngêi nµo ph¹m téi X th× ph¶i chÞu h×nh ph¹t Y”. Hay quy ®Þnh t¹i n¨m lo¹i h×nh ph¹t cã thÓ ¸p dông. §ã lµ xuy, trîng, ®å, lu, tö t¬ng øng víi n¨m lo¹i téi ®îc thõa nhËn trong c¸c bé luËt. Nh vËy dùa vµo h×nh ph¹t võa cã thÓ ph©n biÖt gi÷a c¸c lo¹i téi ph¹m võa g¾n tªn víi tõng lo¹i téi ph¹m víi chÝnh tõng h×nh ph¹t.
Thø hai, chØ lµ téi ph¹m khi ®îc quy ®Þnh trong luËt. ViÖc thõa nhËn dÊu hiÖu nµy kh¼ng ®Þnh sù hiÓn diÖn cña nguyªn t¾c “ kh«ng cã luËt th× kh«ng cã téi ”(v« luËt bÊt h×nh, ph¸p c¨n hay luËt ®Þnh) - mét sù biÓu hiÖn cña nguyªn t¾c ph¸p chÕ trong bé luËt. Trong c¸c bé luËt kh«ng cã ®iÒu luËt cô thÓ quy ®Þnh trùc tiÕp vÊn ®Ò nµy nhng viÖc quy ®Þnh xö ph¹t quan xö ¸n kh«ng ®óng luËt trong hµnh vi “tù m×nh xÐt xö”(§iÒu 683 QTHL) hay “xö ¸n kh«ng ®óng luËt”(§iÒu 686 QTHL). . . ®• gi¸n tiÕp kh¼ng ®Þnh dÊu hiÖu “®îc quy ®Þnh trong luËt cña téi ph¹m”.
Thø ba, ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam kh«ng cã ®iÒu luËt kh¼ng ®Þnh dÊu hiÖu néi dung cña téi ph¹m. Nhng c¸c quy ®Þnh vÒ téi ph¹m thÓ hiÖn, téi ph¹m x©m ph¹m tríc hÕt ®Õn sù an toµn, bÊt kh¶ x©m ph¹m cña chÕ ®é qu©n chñ phong kiÕn ViÖt Nam, mµ tríc hÕt lµ sù an toµn cña nhµ vua vµ hoµng cung, x©m ph¹m trËt tù, kØ c¬ng, ®¹o ®øc x• héi theo quan ®iÓm Nho gi¸o, x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, nh©n phÈm, tµi s¶n...§ã lµ nh÷ng hµnh vi nguy hiÓm cho x• héi ë møc ®é kh¸c nhau. NÕu nh luËt h×nh sù hiÖn ®¹i ph©n biÖt møc ®é cña tÝnh nguy hiÓm cña téi ph¹m víi møc ®é nguy hiÓm cña nh÷ng hµnh vi mµ theo luËt hiÖn ®¹i chØ lµ vi ph¹m hµnh chÝnh, ®¹o ®øc, kû luËt th× theo ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam tÊt c¶ c¸c hµnh vi nãi trªn ®Òu bÞ coi lµ téi ph¹m, kh«ng phô thuéc vµo møc ®é nguy hiÓm. Nh vËy, téi ph¹m theo ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam réng h¬n rÊt nhiÒu kh¸i niÖm téi ph¹m trong ph¸p luËt h×nh sù hiÖn ®¹i.
Thø t, theo quan niÖm cña c¸c nhµ lµm luËt lóc bÊy giê, hä kh«ng ®Æt vÊn ®Ò ph©n biÖt gi÷a trêng hîp cã lçi vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù víi trêng hîp kh«ng cã lçi vµ kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù . Hä chØ ®Æt ra vÊn ®Ò ph©n biÖt gi÷a trêng hîp cè ý vµ trêng hîp lÇm lì (v« ý) ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é tr¸ch nhiÖm h×nh sù trong ¸p dông còng nh trong c«ng viÖc quy ®Þnh h×nh ph¹t kh¸c nhau ë mét sè téi ph¹m cô thÓ. Tõ nguyªn t¾c chung nµy trong c¸c ch¬ng quy ®Þnh vÒ téi ph¹m cô thÓ cña ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam, c¸c h×nh ph¹t cô thÓ ®îc quy ®Þnh cho mét sè trêng hîp cè ý hoÆc lÇm lì ë mét sè téi ph¹m. VD: §iÒu 497 QTHL quy ®Þnh vÒ viÖc ®¸nh lÇm lì. §iÒu 261 HVLL quy ®Þnh vÒ lµm chÕt, bÞ th¬ng ngêi bëi vui ch¬i, lÇm lì, ngé s¸t, møc ph¹t ®Òu thÊp h¬n møc b×nh thêng. Bªn c¹nh ®ã, ®é tuæi cña chñ thÓ tuy ®îc ®Æt ra nhng nh»m môc ®Ých gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nh©n ®¹o trong chÝnh s¸ch h×nh sù. Víi môc ®Ých ®ã, c¸c ®iÒu luËt gép tuæi thÊp víi ®é tuæi cao vµ ph¸t triÓn kh«ng b×nh thêng thµnh tõng cÆp ®Ó x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm h×nh sù. VD: §iÒu 16 QTHL: ngêi 70 tuæi trë lªn, 15 tuæi trë xuèng cïng ngêi bÞ phÕ tËt ph¹m téi lu trë xuèng cã thÓ chuéc b»ng tiÒn; 80 tuæi trë lªn, 10 tuæi trë xuèng cïng ngêi bÞ ¸c tËt ph¹m téi ¸c nghÞch còng cã thÓ cho chuéc; 90 tuæi trë lªn, 7 tuæi trë xuèng ph¹m téi chÕt còng kh«ng ®îc hµnh h×nh. Trong HVLL, ®èi víi téi mu ph¶n §iÒu 223, “ngêi giµ trªn 90 tuæi vÉn xö chÐm bëi tuæi ®• giµ nhng vÉn nhËn biÕt ®îc. Cßn trÎ em díi 15 tuæi cßn Êu trÜ kh«ng biÕt g× nªn khái chÕt”
Ngoµi ra, ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam cã nh÷ng quy ®Þnh mang tÝnh kh¸i qu¸t vÒ t×nh tiÕt gi¶m nhÑ hay lo¹i trõ tr¸ch nhiÖm h×nh sù, nhng cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ, ®¬n lÎ vÒ nh÷ng t×nh tiÕt ®ã. VD: phßng vÖ chÝnh ®¸ng (thõa nhËn quyÒn tù vÖ cña c¸ nh©n); t×nh tiÕt cÊp thiÕt ( khÈn cÊp: quy ®Þnh ®èi víi c¶ viÖc c«ng lÉn viÖc t ); thi hµnh mÖnh lÖnh ; qu¸ thÊt s¸t th¬ng ( nh÷ng viÖc lÇm lì, xÐt theo t×nh tr¹ng ®Ó gi¶m téi. LÇm lì nghÜa lµ viÖc x¶y ra ngoµi sø
c ngêi, tai m¾t kh«ng kÞp nhËn thÊy, kh«ng kÞp nghÜ tíi, hay v× vËt nÆng, søc ngêi kh«ng chèng næi hoÆc trÌo lªn trªn cao tíi nh÷ng chç nguy hiÓm ®Ó s¨n b¾t cÇm thó, ®Ó ®Õn nçi s¸t th¬ng ngêi).
Thø n¨m, ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam kh«ng ph©n biÖt møc ®é nguy hiÓm khi x¸c ®Þnh téi ph¹m nhng khi x¸c ®Þnh møc ®é tr¸ch nhiÖm h×nh sù cho téi ph¹m cô thÓ th× vÊn ®Ò ®ã ®îc ®Æt ra. Nh vËy, yÕu tè ¶nh hëng ®Õn h×nh ph¹t hay møc ®é nÆng nhÑ cña téi ph¹m chÝnh lµ møc ®é nguy hiÓm cña téi ph¹m. So víi quan niÖm cña c¸c nhµ lµm luËt hiÖn ®¹i th× quan niÖm cña c¸c nhµ lµm luËt phong kiÕn ViÖt Nam cho r»ng, quan hÖ gi÷a ngêi ph¹m téi vµ n¹n nh©n xÐt vÒ ®Þa vÞ x• héi, ®Þa vÞ trong dßng hä, gia ®×nh theo lÔ gi¸o phong kiÕn lµ yÕu tè ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn møc ®é nÆng nhÑ cña h×nh ph¹t vµ møc h×nh ph¹t. Møc nguy hiÓm cho x• héi tØ lÖ thuËn víi ®Þa vÞ cña n¹n nh©n vµ tØ lÖ nghÞch víi ®Þa vÞ cña ngêi ph¹m téi. Bªn c¹nh ®ã, chøc quyÒn hay lîi dông chøc quyÒn cña chñ thÓ còng lµm tÝnh nguy hiÓm cña téi ph¹m. Ngoµi nh÷ng ®iÓm ®ã, c¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn møc ®é nguy hiÓm cña téi ph¹m còng t¬ng tù ph¸p luËt h×nh sù hiÖn nay. Cô thÓ: tÝnh chÊt quan träng cña ®èi tîng cÇn b¶o vÖ, møc ®é vi ph¹m, møc ®é hËu qu¶ cña téi ph¹m, néi dung lçi, ®éng c¬ cña téi ph¹m...
Ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam còng ®• thÓ hiÖn vÊn ®Ò ®ång ph¹m. C¸c nhµ lµm luËt ®• cã quy ®inh riªng ®èi víi ngêi ph¹m téi - ®ång ph¹m vµ ph©n biÖt vai trß cô thÓ cña tõng ngêi. §ång ph¹m khi ®ång téi, gi¶i nghÜa vµ gi¶i thÝch hîp nhÊt: ®ång téi lµ cïng cã téi nhng trong ®ång téi còng cã hai nghÜa, ®em chç nÆng nhÑ cña mçi ngêi mµ chia kh¸c nhau. Ngêi thùc hiÖn téi ph¹m chia lµm hai lo¹i ®ã lµ ngêi thùc hiÖn ®ång thêi lµ ngêi chñ mu - ngêi khëi xíng vµ ngêi chØ gi÷ vai trß thùc hiÖn – ngêi a tßng. Trªn c¬ së ®ã ngêi khëi xíng ph¶i chÞu h×nh ph¹t cao h¬n ngêi a tßng. §èi víi ngêi thùc hiÖn còng ®• ph©n biÖt thñ ph¹m (ngêi thùc hiÖn chÝnh) vµ tßng ph¹m (kh«ng ph¶i ngêi thùc hiÖn chÝnh).Trong ®ã thñ ph¹m vµ chñ mu chÞu tr¸ch nhiÖm nh nhau, tßng ph¹m nhÑ h¬n. Bªn c¹nh ®ã, ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam cßn quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm h×nh sù cña ngêi cã hµnh vi xói giôc ngêi kh¸c ph¹m téi hoÆc hµnh vi t¹o ®iÒu kiÖn (gióp søc) hoÆc hµnh vi dung tóng ngêi kh¸c ph¹m téi. §©y lµ ®iÓm ®¸ng chó ý thÓ hiÖn thÓ hiÖn th¸i ®é trõng trÞ cña Nhµ níc ®èi víi mäi téi ph¹m.
Ngoµi ra, cæ luËt cßn x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm h×nh sù cña ngêi ph¹m téi trong trêng hîp c¸c giai ®o¹n ph¹m téi nh: ®• hµnh ®éng, cha hµnh ®éng (chuÈn bÞ) hay ®• thµnh, cha thµnh. Nh vËy c¸c nhµ lµm luËt phong kiÕn ViÖt Nam còng ®• trõng trÞ nh÷ng trêng hîp mµ hËu qu¶ cha x¶y ra hoÆc x¶y ra nhng cha g©y ra kÕt qu¶ nh»m ng¨n ngõa hËu qu¶ g©y ra cho gia ®×nh vµ x• héi.
2. Nh÷ng t tëng, quan niÖm ¶nh hëng ®Õn quan niÖm téi ph¹m trong Ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam.
Nguyªn nh©n cña quan niÖm téi ph¹m gÇn nh ®ång nhÊt víi nguyªn nh©n v× sao trong giai ®o¹n phong kiÕn, luËt ph¸p ®ång nhÊt víi luËt h×nh sù.
Tõ rÊt l©u, x• héi loµi ngêi ®• tån t¹i mét t tëng: “thiªn h¹ vi c«ng”. Thiªn h¹ lµ cña chung hay tÊt c¶ nh÷ng g× trong thiªn h¹ lµ cña chung.Trong x• héi phong kiÕn, thiªn h¹ thuéc vÒ ngêi ®øng ®Çu, ®¹i diÖn cho nh©n d©n - ®ã lµ vua. Nh÷ng hµnh vi x©m ph¹m ®Õn lîi Ých, quan hÖ x• héi mµ vua ®• quy ®Þnh, ®Òu ph¶i bÞ trõng trÞ bëi h×nh ph¹t.
X• héi phong kiÕn chÞu ¶nh hëng s©u s¾c bëi gi¸o lý Nho gi¸o. Nho gi¸o truyÒn b¸ vµo níc ta mang theo bao gi¸o lý cña Khæng tö, M¹nh Tö hay Trang tö... trong ®ã cã nh÷ng tÝch cùc vµ h¹n chÕ tíi møc cùc ®oan cña nã. Tuy nhiªn, gi¸ trÞ nh©n v¨n, gi¸ trÞ nh©n ®¹o cña Nho gi¸o lµ kh«ng thÓ phñ nhËn. Ngò lu©n (n¨m quan hÖ vua t«i, cha con, thÇy trß , vî chång, anh em), ngò thêng (nh©n, lÔ, nghÜa, trÝ, tÝn), tam c¬ng (ba mèi quan hÖ c¬ b¶n: vua t«i, cha con, vî chång), tam tßng (quan niÖm vÒ ngêi phô n÷), hay chÝn ch÷ vµng cña Nho gi¸o( tu th©n, tÒ gia, trÞ quèc, b×nh thiªn h¹)...lµ nh÷ng gi¸o lý nh»m gi¸o dôc cßn ngêi híng ®Õn c¸i ch©n, thiÖn, mü. Con ngêi trë nªn tèt ®Ñp h¬n khi biÕt gi÷ m×nh díi nh÷ng khu«n thíc ®ã. MÆt kh¸c, giai ®o¹n nµy Nho gi¸o ®• trë thµnh gi¸o lý chÝnh thèng trong ho¹t ®éng chÝnh trÞ. BÊt k× sù vi ph¹m nµo ®èi víi c¸c chuÈn mùc Nho gi¸o ®Òu bÞ x• héi lªn ¸n, Nhµ níc cïng víi ph¸p luËt trõng trÞ. Bªn c¹nh Nho gi¸o, t tëng cña Ph¸p gia còng ®îc giai cÊp thèng trÞ phong kiÕn ®Ò cao. Lý luËn cña Ph¸p gia tõ rÊt l©u ®• ®îc Qu¶n Träng, Th¬ng ëng mµ næi bËt nhÊt lµ Hµn Phi Tö nªu ra r»ng:chØ cã “dÜ h×nh chØ h×nh” lµ ph¬ng ph¸p ®óng ®¾n. ChÝnh v× vËy, xuyªn suèt trong giai ®o¹n phong kiÕn, ®êng lèi cai trÞ kÕt hîp gi÷a §øc trÞ vµ Ph¸p trÞ. Kh«ng ph¶i c¸i g× còng cã thÓ dïng §øc ®Ó xö lý. Cuéc sèng lu«n phøc t¹p, b¶n chÊt con ngêi ngµy cµng thay ®æi cho dï “nh©n tri s¬, tÝnh b¶n thiÖn”. ChÝnh v× thÕ, nh÷ng nghi lÔ mµ §øc kh«ng gi¶i quyÕt ®îc th× b¾t buéc ph¸p luËt ph¶i gi¶i quyÕt. Sù trõng ph¹t bëi ph¸p luËt lu«n lµ biÖn ph¸p nghiªm kh¾c vµ lµm ngêi ta sî h¬n lµ gi¸o dôc.
II. Ph©n lo¹i téi ph¹m vµ ý nghÜa cña viÖc ph©n lo¹i téi ph¹m.
1. Ph©n lo¹i téi ph¹m
Ph©n lo¹i téi ph¹m lµ ®ßi hái cÇn thiÕt cho viÖc ph©n ho¸ tr¸ch nhiÖm h×nh sù trong luËt còng nh ¸p dông luËt, chÝnh v× thÕ vÊn ®Ò nµy ®îc ®Æt ra trong c¸c bé luËt. ViÖc ph©n lo¹i téi ph¹m ch¼ng nh÷ng hç trî cho viÖc ¸p dông ®óng luËt mµ nÕu nh×n réng ra, nhµ lµm luËt cßn cã thÓ dùa vµo tÝnh nguy hiÓm quan hÖ x• héi mµ nã x©m h¹i ®Ó ®¸nh gi¸, nh»m b¶o vÖ cho chÕ ®é chÝnh trÞ hiÖu qu¶ h¬n.
Trong giai ®o¹n phong kiÕn, chÕ ®é qu©n chñ chÝnh lµ h×nh thøc chÝnh thÓ xuyªn suèt. Nguyªn thñ quèc gia - vua lµ ngêi n¾m quyÒn mét c¸ch tuyÖt ®èi. ViÖc tranh giµnh, næi lo¹n, cíp ngai vµng hay lµm thiªn h¹ ®¹i lo¹n nã sÏ cã tÝnh chÊt kh¸c víi nh÷ng téi ph¹m th«ng thêng. . . nªn viÖc ph©n lo¹i téi ph¹m gióp cñng cè vµ b¶o vÖ cho ®Þa vÞ cña giai cÊp thèng trÞ.
Cho ®Õn nay, tuy cßn mét sè bé luËt cha x¸c ®Þnh (vÝ dô nh luËt H×nh Th. . . ), nhng nh×n chung, trong phÇn chung cña c¸c bé luËt phong kiÕn th× ®• nªu ra c¸c c¨n cø vµ ®• ph©n lo¹i téi ph¹m. Cã nhiÒu c¨n cø ®Ó ph©n lo¹i vµ sau ®©y lµ c¸c c¨n cø chÝnh:
a. C¨n cø vµo lo¹i h×nh ph¹t (chÕ tµi):
§©y lµ c¸ch ph©n lo¹i téi ph¹m dùa theo lo¹i h×nh ph¹t ®îc quy ®Þnh cho téi ®ã. HÖ thèng h×nh ph¹t trong ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam ®îc chia lµm hai lo¹i lµ ngò h×nh vµ c¸c h×nh ph¹t ngoµi ngò h×nh, trong ®ã c¸c h×nh ph¹t thuéc vÒ ngò h×nh ®ãng vai trß chñ ®¹o, vµ c¸c h×nh ph¹t ngoµi ngò h×nh thêng ®îc coi lµ phô h×nh kÌm víi chÝnh h×nh trong ngò h×nh. Trong ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam n¨m lo¹i h×nh ph¹t cô thÓ lµ dÊu hiÖu ®Ó ph©n biÖt gi÷a n¨m lo¹i téi trong ¸p dông luËt. §ã chÝnh lµ xuy h×nh(®¸nh b»ng roi); trîng h×nh(®¸nh b»ng gËy);®å h×nh(tï khæ sai); lu h×nh(®i ®µy); tö h×nh(giÕt chÕt). N¨m loai téi ph¹m ®ã, xÐt vÒ mÆt néi dung cã sù phong kiÕn ViÖt Nam kh¸c nhau vÒ møc ®é cña tÝnh nguy hiÓm x• héi, chÝnh v× thÕ nã trë thµnh mét tiªu chÝ ®Ó ph©n lo¹i téi ph¹m. Trong c¸c bé luËt, téi ph¹m nhiÒu chç còng ®îc gäi b»ng c¸c téi danh nh: téi xuy, téi trîng, téi ®å, téi lu, téi tö. Cô thÓ theo ®iÒu 1 ch¬ng Danh lÖ cña QTHL còng nh HVLL th×:
Téi xuy:cã 5 bËc, tõ 10 ®Õn 50 roi gåm 10,20, 30, 40, 50 roi.
Téi trîng: cã 5 bËc tõ 60 ®Õn 100 trîng gåm 60, 70, 80, 90, 100 trîng
Téi ®å:
Theo QTHL: 3 bËc, ph©n biÖt gi÷a c«ng viÖc cña ®µn «ng vµ ®µn bµ
§èi víi ®µn «ng: 3 bËc bao gåm dÞch ®inh, tîng phêng binh, chung ®iÒn binh.
§èi víi ®µn bµ: 3 bËc bao gåm dÞch phu, xuy thÊt tú, thung thÊt tú
Theo HVLL: cã 5 bËc ®å: 1 n¨m víi 60 trîng; 1,5 n¨m víi 70 trîng; 2 n¨m víi 80 trîng; 2,5 n¨m víi 90 trîng; 3 n¨m víi 100 trîng.
Téi lu: 3 bËc lu
Theo QTHL: gåm cã lu cËn ch©u, lu ngo¹i ch©u, lu viÔn ch©u.
Theo HVLL: gåm 2000 dÆm víi 100 trîng; 2500 dÆm víi 100 trîng; 3000 dÆm víi 100 trîng.
Téi tö:
Theo QTHL: cã 3 bËc gi¶o (th¾t cæ), tr¶m (chÐm ®Çu); tr¶m kiªu (chÐm bªu ®Çu); l¨ng tr× (tïng xÎo).
Theo HVLL: cã 2 bËc gi¶o (th¾t cæ), tr¶m (chÐm). Ngoµi ra cßn quy ®Þnh nhuËn tö(chÕt 2 lÇn) bao gåm l¨ng tr× (xÎo chËm), tr¶m kiªu (chÐm bªu ®Çu); lôc thi (chÆt x¸c chÕt).
Bªn c¹nh ngò h×nh cßn cã h×nh ph¹t ngoµi ngò h×nh nh biÕm, ph¹t tiÒn, thÝch ch÷, tÞch thu tµi s¶n, sung vî con lµm n« tú. . . nhng chñ yÕu lµ h×nh ph¹t ®i kÌm.
NhiÒu ®iÒu luËt trong c¸c bé luËt phong kiÕn ViÖt Nam còng ®îc x©y dùng dùa trªn ph©n lo¹i téi ph¹m nµy. VD: Trong QTHL vµ HVLL, ®iÒu 4 quy ®Þnh vÒ gi¶m nhÑ tr¸ch nhiÖm h×nh sù cho ®èi tîng ph¹m téi thuéc diÖn b¸t nghÞ (®iÒu 3) ®• ph©n biÖt gi÷a trêng hîp ph¹m tö téi víi c¸c trêng hîp ph¹m téi kh¸c. Ngoµi ra, mét sè ®iÒu luËt quy ®Þnh téi ph¹m cô thÓ còng dùa trªn sù ph©n lo¹i téi ph¹m nµy. VD: §iÒu 131 QTHL quy ®Þnh: “«ng bµ, cha mÑ vµ chång bÞ téi tö h×nh cßn ®ang ph¶i giam mµ con ch¸u hay vî l¹i ®µn h¸t th× xö biÕm 2 t”.
Ph©n lo¹i téi ph¹m theo c¨n cø nµy cßn cho phÐp chóng ta nhËn thÊy râ ®îc quan ®iÓm cña c¸c nhµ lµm luËt thêi bÊy giê trong viÖc ®¸nh gi¸ møc nguy hiÓm cña tõng lo¹i téi ph¹m, tÝnh nghiªm kh¾c cña tõng lo¹i h×nh ph¹t còng nh vai trß cña c¸c h×nh ph¹t trong viÖc duy tr× trËt tù x• héi cã lîi cho Nhµ níc phong kiÕn.
b. C¨n cø vµo tÝnh chÊt nghiªm träng cña téi ph¹m ( kh¸ch thÓ):
Theo c¨n cø nµy, ph©n biÖt ®îc téi thËp ¸c vµ téi thêng. C¨n cø nµy lµ kÕt qu¶ gi¸n tiÕp cña viÖc liÖt kª mêi lo¹i téi ®îc xem lµ nguy hiÓm nhÊt ®èi víi chÕ ®é qu©n chñ còng nh ®èi víi trËt tù, kØ c¬ng, ®¹o ®øc x• héi.
Lo¹i téi thËp ¸c bao gåm mêi nhãm téi kh¸c nhau, ®ã lµ nhãm mu ph¶n, nhãm mu ®¹i nghÞch, nhãm mu chèng ®èi(mu phiÕn), nhãm ¸c nghÞch, nhãm bÊt ®¹o, nhãm ®¹i bÊt kÝnh, nhãm bÊt hiÕu, nhãm bÊt môc, nhãm bÊt nghÜa vµ nhãm néi lo¹n. Do tÝnh chÊt nguy hiÓm ®Æc biÖt cña t«i thËp ¸c nªn c¶ QTHL vµ HVLL ®Òu thÓ hiÖn th¸i ®é trõng trÞ nghiªm kh¾c cña Nhµ níc ®èi víi lo¹i téi nµy. Mét trong nh÷ng biÓu hiÖn ®ã lµ c¸c bé luËt cã c¸c quy ®Þnh lo¹i trõ kh«ng cho ngêi ph¹m téi thËp ¸c ®îc hëng c¸c chÕ ®é miÔn gi¶m tr¸ch nhiÖm h×nh sù nh c¸c téi ph¹m thêng. VD: Theo ®iÒu 4 QTHL quy ®inh viÖc miÔn gi¶m cho ngêi ph¹m téi thuéc diÖn b¸t nghÞ ®• kh¼ng ®Þnh: “. . . nÕu ph¹m téi thËp ¸c th× kh«ng theo luËt nµy”. Cßn theo HVLL th× ph¶i t©u lªn ®Ó vua quyÕt ®Þnh. Ngoµi ra nh÷ng quy ®Þnh miÔn gi¶m cho nh÷ng trêng hîp cô thÓ còng lo¹i trõ trêng hîp ph¹m téi thËp ¸c. §iÒu 11 QTHL cßn quy ®Þnh: “nh÷ng kÎ téi ph¹m téi téi ¸c nghÞch th× dÉu cã dÞp ©n x¸ còng kh«ng ®îc ©n x¸”. Cïng víi c¸c quy ®Þnh chung nh vËy, c¸c quy ®Þnh vÒ c¸c téi cô thÓ cña téi thËp ¸c còng thÓ hiÖn th¸i ®é trõng trÞ nghiªm kh¾c cña Nhµ níc phong kiÕn ®èi víi téi thËp ¸c.
§èi víi c¸c téi thêng kh¸c, c¸c nhµ lµm luËt ®• c¨n cø vµo tÝnh chÊt, møc ®é cña c¸c hµnh vi ®Ó t¹o thµnh nh÷ng nhãm, nh÷ng ch¬ng t¬ng ®èi hîp lý(®¬ng nhiªn trõ nh÷ng ®iÒu luËt liªn quan ®Õn téi thËp ¸c). Cô thÓ:
§èi víi QTHL ph©n ra nh sau:
Nhãm téi x©m ph¹m vÒ an toµn th©n thÓ cña vua, x©m ph¹m sù an toµn,yªn tÜnh, nghi lÔ cung phñ. (Ch¬ng 2-VÖ cÊm: tõ ®iÒu 50 ®Õn 96 ).
Nhãm téi x©m ph¹m lÔ nghi, quan hÖ vua t«i, vµ chÕ ®é qu©n chñ. (Ch¬ng 3-Vi chÕ: tõ ®iÒu 97 ®Õn 240).
Nhãm téi ph¹m vÒ qu©n sù (Ch¬ng 4-Qu©n chÝnh: tõ ®iÒu 241 ®Õn 283).
Nhãm téi x©m ph¹m chÕ ®é h«n nh©n, gia ®×nh, chÕ ®é qu¶n lý nh©n khÈu. (Ch¬ng 5-H«n nh©n: tõ ®iÒu 284 ®Õn 341).
Nhãm téi x©m ph¹m chÕ ®é qu©n ®iÒn. (Ch¬ng 6-§iÒn s¶n: tõ ®iÒu 342 ®Õn 400).
Nhãm téi th«ng gian. (Ch¬ng 7-Th«ng gian: tõ ®iÒu 401 ®Õn 410).
Nhãm téi ®¹o tÆc. (Ch¬ng 8-§¹o tÆc: tõ ®iÒu 411 ®Õn 464).
Nhãm téi ®Êu tông. (Ch¬ng 9-§Êu tông: tõ ®iÒu 465 ®Õn 514).
Nhãm téi tr¸ nguþ. (Ch¬ng 10-Tr¸ nguþ: tõ ®iÒu 515 ®Õn 552).
Nhãm téi x©m ph¹m an toµn n¬i ®«ng ngêi. (Ch¬ng 11-T¹p ph¹m: tõ ®iÒu 553 ®Õn 644).
Nhãm téi bé vong. (Ch¬ng 12-Bé vong: tõ ®iÒu 645 ®Õn 656).
Nhãm téi ®o¸n ngôc. (Ch¬ng 13-§o¸n ngôc: tõ ®iÒu 658 ®Õn 772).
§èi víi HVLL:
§¹o tÆc (giÆc cíp): tõ ®iÒu 223 ®Õn 250 .
Nh©n m¹ng (giÕt ngêi): tõ ®iÒu 251 ®Õn 270 .
§Êu Èu (®¸nh nhau): tõ ®iÒu 271 ®Õn 292.
L¨ng m¹ (chöi m¾ng): tõ ®iÒu 293 ®Õn 300.
Hèi lé (nhËn cña ®ót lãt): tõ ®iÒu 312 ®Õn 320.
Tr¸ nguþ (man tr¸, gi¶ m¹o): tõ ®iÒu 321 ®Õn 331.
Ph¹m gian (gian d©m): tõ ®iÒu 332 ®Õn 340.
T¹p ph¹m (nhãm téi cho phÐp chuéc b»ng tiÒn): tõ ®iÒu 341 ®Õn 351.
C¸c nhãm téi kh¸c nh:
Vi ph¹m chÕ ®é quan chøc.
Vi ph¹m vÒ d©n sù, ruéng ®Êt, nhµ ë, cíi g¶.
Vi ph¹m vÒ trËt tù nghi chÕ, l¨ng tÈm c¸c thêi vua.
Vi ph¹m vÒ th¬ng khè, chÝnh s¸ch thuÕ.
Téi ph¹m vÒ qu©n sù lu th«ng.
Vi ph¹m vÒ t ph¸p xÐt xö.
Vi ph¹m vÒ x©y dùng, ®ª ®iÒu.
c. C¨n cø theo lçi cña chñ thÓ:
Theo c¨n cø nµy téi ph¹m ®îc chia thµnh hai lo¹i lµ téi do cè ý vµ téi do v« ý. Ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam kh«ng quy ®Þnh néi dung cña lçi cè ý vµ lçi v« ý, tøc lµ kh«ng cã ®Þnh nghÜa thèng nhÊt, ®ång thêi kh«ng quy ®Þnh téi cè ý vµ téi v« ý riªng rÏ khi quy ®Þnh téi ph¹m cô thÓ. Nhng quy ®Þnh nguyªn t¾c chung, c¸c nhµ lµm luËt l¹i kh¼ng ®Þnh râ quan ®iÓm xö ph¹t ph©n biÖt gi÷a téi cè ý vµ téi v« ý.
Quan ®iÓm nµy ®îc qu¸n triÖt ngay khi x©y dùng c¸c ®iÒu luËt vÒ téi ph¹m cô thÓ, ®ã lµ téi do v« ý sÏ ®îc xö ph¹t nhÑ h¬n. VD: ®iÒu 498 quy ®Þnh : “v× ch¬i ®ïa mµ mµ lµm ngêi kh¸c bÞ th¬ng hay chÕt th× bÞ xö téi nhÑ h¬n téi ®¸nh bÞ ngêi hay chÕt ngêi hai bËc. . .”. Ngoµi ra, quan ®iÓm nµy còng chØ ®¹o c¸c quan xÐt xö trong ¸p dông luËt, ®Æc biÖt khi xÐt xö c¸c téi ph¹m mµ luËt cha ph©n ho¸ h×nh ph¹t trêng hîp cè ý vµ trêng hîp v« ý. §©y kh«ng phai lµ trêng hîp vi ph¹m nguyªn t¾c ph¸p chÕ(v« luËt bÊt h×nh, ph¸p c¨n, luËt ®Þnh) mµ theo quan niÖm cña c¸c nhµ lµm luËt lóc bÊy giê th×: “ViÖc ngêi ta ph¹m kh«ng cã ghi trong luËt lÖ ®Òu kh«ng thÓ buéc téi. Nhng lêng ®o t×nh lý kh«ng thÓ gäi lµ kh«ng cã téi nªn xö theo bÊt ng vi”. Gi¸o tr×nh lÞch sö Nhµ níc vµ Ph¸p luËt ViÖt Nam – NXB C«ng an nh©n d©n – Hµ Néi 2002 – Trang 405.
d. Mét sè c¨n cø kh¸c:
Ngoµi ba c¸ch ph©n lo¹i nãi trªn, tõ lý luËn hay thùc tiÔn nghiªn cøu, so s¸nh víi ph¸p luËt lóc bÊy giê vµ b©y giê, chóng ta cßn cã thÓ ph©n lo¹i theo mét sè c¨n cø sau:
Ph©n lo¹i theo ch¬ng cña bé luËt, lµ mÇm mèng ph©n chia thµnh c¸c ngµnh luËt. C¸c bé luËt, trõ phÇn chung (Danh lÖ) ra, c¸c phÇn riªng cßn l¹i lµ c¸c nhãm téi kh¸c nhau.
Ph©n lo¹i theo nh©n th©n ngêi ph¹m téi. VD: ph©n lo¹i theo tuæi t¸c, giíi tÝnh, ph¹m téi lÇn ®Çu hay t¸i ph¹m. . .
Ph©n lo¹i theo vai trß cña ngêi ph¹m téi trong viÖc thùc hiÖn téi ph¹m: chñ mu, thñ ph¹m, a tßng. . .
Ngoµi ra cßn cã thÓ dùa vµo kÕt qu¶ cña viÖc thùc hiÖn téi ph¹m ®Ó ph©n lo¹i ra téi ph¹m hoµn thµnh vµ téi ph¹m cha hoµn thµnh. . .
2. ý nghÜa cña ph©n lo¹i téi ph¹m
Ph©n lo¹i téi ph¹m lµ ®ßi hái cÇn cho viÖc ph©n ho¸ tr¸ch nhiÖm h×nh sù trong luËt còng nh trong ¸p dông luËt, chÝnh v× vËy, ph©n lo¹i téi ph¹m cã ý nghÜa rÊt quan träng trong c¶ ba lÜnh vùc lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t ph¸p.
Ph©n lo¹i téi ph¹m gióp cho c¸c nhµ lµm luËt cã thÓ s¾p xÕp theo hÖ thèng c¸c ch¬ng nhãm ®iÒu luËt dùa trªn sù ®¸nh gi¸ møc ®é, tÝnh chÊt nguy hiÓm cho x• héi cña téi ph¹m. VD: Trong HVLL, nh÷ng téi ph¹m x©m h¹i ®Õn danh dù, nh©n phÈm cña con ngêi ®îc xÕp vµo nhãm téi L¨ng m¹. Trong nhãm téi L¨ng m¹, l¹i cã nh÷ng h×nh ph¹t theo c¸c møc ®é kh¸c nhau, cã c¶ trêng hîp c¬ b¶n, t¨ng nÆng lÉn gi¶m nhÑ. Cô thÓ: cïng m¾ng ngêi th× ph¹t 10 roi; thiÕp m¾ng cha mÑ cña thª th× ph¹t 60 trîng; thiÕp m¾ng thª, chång th× ph¹t 80 trîng; m¾ng cha mÑ, «ng bµ th× treo cæ. . .
Ngoµi ra, viÖc ph©n lo¹i cßn thÓ hiÖn sù ph©n ho¸ tr¸ch nhiÖm h×nh sù trong luËt.
VD: Ngêi giµ vµ trÎ em ®îc miÔn gi¶m h×nh ph¹t.
Ngêi ph¹m téi do v« ý ®îc miÔn hay gi¶m nhÑ h×nh ph¹t.
Ngêi chñ mu, cÇm ®Çu, t¸i ph¹m th× ph¶i chÞu h×nh ph¹t nÆng h¬n…
LuËt t¸ch riªng nhãm téi thËp ¸c ra khái c¸c téi thêng, nhÊn m¹nh sù nguy hiÓm, thÓ hiÖn quan ®iÓm trõng trÞ nghiªm kh¾c ®èi víi hµnh vi thuéc mêi téi thËp ¸c mµ luËt ®Þnh.
Ph©n lo¹i téi ph¹m hç trî cho viÖc ¸p dông luËt hiÖu qu¶ h¬n. Râ rµng mét khi ®• s¾p xÕp mét c¸ch hÖ thèng c¸c téi ph¹m cïng c¸c h×nh ph¹t ®i kÌm th× viÖc ¸p dÔ dµng h¬n rÊt nhiÒu. VD: mét ngêi ph¹m téi cíp, th× hµnh vi ®ã sÏ n»m ë ch¬ng §¹o tÆc, c¨n cø vµo c¸c t×nh tiÕt, néi dung vô ¸n, nh©n th©n ngêi ph¹m téi th× quan xÐt xö cã thÓ ¸p dông ®îc nhanh vµ tr¸nh ®îc lät líi téi ph¹m.
Bªn c¹nh ®ã, mét ®iÒu luËt quy ®Þnh nhiÒu téi ph¹m kh¸c nhau vµ trong c¸c téi nµy kh«ng x©m ph¹m cïng mét kh¸ch thÓ nhng chóng l¹i cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau nªn thuËn tiÖnn cho viÖc xÐt xö. Nh vËy viÖc ph©n lo¹i téi ph¹m ®• ®Æt mét hµnh vi cã lªn hÖ trùc tiÕp tíi mét hµnh vi ph¹m téi cô thÓ. §©y còng chÝnh lµ c¬ së ®Ó nhµ lµm luËt x¸c ®Þnh møc h×nh ph¹t phï hîp víi tÝnh chÊt, møc ®é nguy hiÓm cho x• héi cña hµnh vi ph¹m téi liªn quan trong sù so s¸nh víi hµnh vi ph¹m téi chÝnh vµ h¹n chÕ kh¶ n¨ng lät líi téi ph¹m. Ngoµi ra ph©n lo¹i téi ph¹m thÓ hiÖn nguyªn t¾c luËt ®Þnh s©u s¾c vµ ®¸p øng ®ßi hái ¸p dông nguyªn t¾c nh©n ®¹o. LuËt tuy b¶o vÖ quyÒn lîi cña giai cÊp thèng trÞ nhng bªn c¹nh ®ã ph¶i b¶o vÖ cho quyÒn lîi cña toµn bé thÇn d©n. ViÖc miÔn gi¶m tr¸ch nhiÖm h×nh sù cho c¸c ®èi tîng trong x• héi còng mét phÇn thÓ hiÖn sù quan t©m Nhµ níc ®èi víi c¸c ®èi tîng thiÖt thßi h¬n c¸c thµnh viªn kh¸c cña x• héi.
§èi víi thÕ hÖ hËu sinh, «ng cha ta ®• ®Ó l¹i mét hÖ thèng c¸c c¨n cø khoa häc ®Ó x©y dùng nh÷ng bé luËt sau nµy. Nh vËy nh÷ng bé luËt mµ ta ®ang cÇm trªn tay lµ thµnh qu¶ cña sù kÕ thõa vµ s¸ng t¹o cña c¸c nhµ lµm luËt hiÖn ®¹i, trong ®ã nh÷ng c¸i c¬ b¶n, tèt ®Ñp vÉn ®îc g×n gi÷.
III. Mét vµi ®¸nh gi¸
Nh vËy, qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®• cho chóng ta thÊy, riªng vÊn ®Ò quan niÖm vÒ téi ph¹m vµ ph©n lo¹i téi ph¹m cña c¸c nhµ lµm luËt phong kiÕn ViÖt Nam còng ®• cã nh÷ng tÝch cùc vµ h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Nãi h¹n chÕ ë ®©y còng cha thËt sù ®óng. Theo b¶n th©n em, h¹
Đề bài:
A là chủ kiêm lái xe chở xăng dầu. A ký hợp đồng với công ty X vận chuyển dầu chạy máy cho công ty. Sau vài lần vận chuyển, A đã học được thủ đoạn lấy bớt dầu vẫn chuyển của công ty X như sau:
Khi nhận được dầu A chạy xe tới điểm thu mua dầu của B và nhanh chóng rút dầu ra bán cho B mỗi lần 200 lít. Sau đó A đổ đầy nước vào chiếc thùng phuy không mang sẵn đúng 200 lít. Đến địa điểm giao hàng, chiếc xe được cân đúng trọng lượng quy định nên được nhập dầu vào kho. Trong thời gian chờ đợi cân trọng lượng của xe sau khi giao dầu, A đã bí mật đổ hết số nước đã chất lên xe để khi cân chỉ còn đúng trọng lượng của xe.
Bằng thủ đoạn trên A đã nhiều lần lấy dầu được thuê vận chuyển với tổng trị giá là 100 triệu đồng thì bị phát hiện.
a. Anh (chị) hãy xác định tội danh cho hành vi của A?
b. B có phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi tiêu thụ dầu của A không? Nếu có thì tội danh cho hành vi của B là gì?
BÀI LÀM
a.
a.1.Trường hợp 1: Hành vi của A cấu thành Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản ( Điều 140 BLHS) :
“1. Người nào có một trong những hành vi sau đây chiếm đoạt tài sản của người khác có giá trị từ một triệu đồng đến dưới năm mươi triệu đồng hoặc dưới một triệu đồng nhưng gây hậu quả nghiêm trọng hoặc đã bị xử phạt hành chính về hành vi chiếm đoạt hoặc đã bị kết án về tội chiếm đoạt tài sản, chưa được xoá án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến ba năm:
a) Vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người
khác bằng các hình thức hợp đồng rồi dùng thủ đoạn gian dối hoặc bỏ trốn để chiếm đoạt tài sản đó;
b) Vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người
khác bằng các hình thức hợp đồng và đã sử dụng tài sản đó vào mục đích bất hợp pháp dẫn đến không có khả năng trả lại tài sản.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ hai năm đến bảy năm:
a) Có tổ chức;
b) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức;
c) Dùng thủ đoạn xảo quyệt;
d) Chiếm đoạt tài sản có giá trị từ trên năm mươi triệu đồng đến dưới hai trăm triệu đồng
e) Gây hậu quả nghiêm trọng.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ bảy năm đến mười lăm năm:
a) Chiếm đoạt tài sản có giá trị từ hai trăm triệu đồng đến dưới năm trăm triệu đồng;
b) Gây hậu quả rất nghiêm trọng.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ mười hai năm đến hai mươi năm hoặc tù chung thân:
a) Chiếm đoạt tài sản có giá trị từ năm trăm triệu đồng trở lên;
b) Gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.
5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ mười triệu đồng đến một trăm triệu đồng, bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ một năm đến năm năm và bị tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản hoặc một trong hai hình phạt này.”
Về dấu hiệu pháp lý:
Điều 140 BLHS quy định tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản bao gồm 2 trường hợp:
- thứ nhất, bằng thủ đoạn gian dối hoặc bỏ trốn, chiếm đoạt tài sản của người khác đã được giao cho mình trên cơ sở hợp đồng vay mượn, thuê,…
- thứ hai, sử dụng tài sản của người khác đã được giao cho mình trên cơ sở hợp đồng vay, mượn, thuê,… vào mục đích bất hợp pháp dẫn đến không có khả năng trả lại tài sản.
* Chủ thể của tội phạm:
Ngoài những điều kiện về tuổi và phải có năng lực trách nhiệm hình sự, tội này đòi hỏi chủ thể phải là những người đã được chủ tài sản tín nhiệm giao cho khối lượng tài sản nhất định. Cơ sở giao tài sản là hợp đồng, việc giao và nhận tài sản là hoàn toàn ngay thẳng. Chủ tài sản do tín nhiệm đã giao tài sản để người được giao sử dụng, bảo quản, vận chuyển, gia công hoặc sửa chữa,… tài sản.
Trong đề bài đã cho, vì A ký hợp đồng vận chuyển dầu nên A chắc chắn đã có bằng lái ô tô bởi vậy có thể khẳng định rằng A có đủ điều kiện về tuổi và có năng lực trách nhiệm hình sự, Trong đề cũng nêu rõ “A ký hợp đồng với công ty X vận chuyển dầu chạy máy cho công ty”, như vậy A đã được công ty X tín nhiệm, giao cho việc vận chuyển dầu chạy máy. Nếu công ty X là doanh nghiệp tư nhân thì A không có trách nhiệm quản lý tài sản, mà chỉ có trách nhiệm vận chuyển, như vậy A không có dấu hiệu chủ thể đặc biệt của tội tham ô đó là có chức vụ, quyền hạn quản lý đối với tài sản được giao.
* Mặt khách quan của tội phạm:
Hành vi phạm tội:
Hành vi phạm tội của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản là hành vi chiếm đoạt toàn bộ hay một phần tài sản đã được giao trên cơ sở hợp đồng đã được ký kết giữa chủ tài sản và người có hành vi chiếm đoạt.
Hành vi chiếm đoạt ở đây là những hành vi không thực hiện đúng nghĩa vụ cam kết. Những hành vi đó là những hành vi không thực hiện đúng nghĩa vụ cam kết:
- Không trả lại tài sản bằng thủ đoạn bỏ trốn hoặc bằng thủ đoạn gian dối ( như giả tạo bị mất, đánh tráo tài sản rút bớt tài sản,… ) hoặc
- Không trả lại được tài sản do không có khả năng vì đã sử dụng tài sản vào mục đích bất hợp pháp ( như dùng vào việc buôn lậu, buôn bán hàng cấm hay đánh bạc, ….)
Ví dụ như vụ việc xảy ra tại Việt Trì trong khoảng tháng 1 và tháng 2 năm 2008: Xuất phát từ mối quan hệ quen biết giữa Nguyễn Thị Lộc (phố Đoàn
Kết, phường Bạch Hạc, thành phố Việt Trì) với các chị Lê Thị Kiều Vân (phố Thọ Mai, phường Tiên Cát, thành phố Việt Trì) và Lê Thị Kiều Dung (phường Vân Cơ, thành phố Việt Trì), trong khoảng thời gian tháng 1 và tháng 2 năm 2008, Nguyễn Thị Lộc đã vay tiền của chị Vân và chị Dung với tổng số tiền là 2,1 tỷ đồng để dùng vào mục đích kinh doanh đóng tàu thủy và làm nhà riêng. Sau khi vay được số tiền trên, Nguyễn Thị Lộc lại không dùng đúng mục đích như cam kết. Vì hám lợi, Nguyễn Thị Lộc lại dùng toàn bộ số tiền trên vào việc đánh bạc với hình thức ghi lô, đề mà Lộc tự nhận là thư ký ghi đề cho một chủ đề ở Hà Nội dẫn đến thua lỗ toàn bộ khoản tiền vay. Lộc đã lạm dụng lòng tin của chị Vân và chị Dung, dùng số tiền vay được vào mục đích bất hợp pháp đó là ghi lô đánh bạc.
Hành vi gian dối của A đã được miêu tả kỹ trong đề bài “Khi nhận được dầu A chạy xe tới điểm thu mua dầu của B và nhanh chóng rút dầu ra bán cho B mỗi lần 200 lít. Sau đó A đổ đầy nước vào chiếc thùng phuy không mang sẵn đúng 200 lít. Đến địa điểm giao hàng, chiếc xe được cân đúng trọng lượng quy định nên được nhập dầu vào kho. Trong thời gian chờ đợi cân trọng lượng của xe sau khi giao dầu, A đã bí mật đổ hết số nước đã chất lên xe để khi cân chỉ còn đúng trọng lượng của xe”.Ban đầu sau khi nhận được dầu thật, A bí mật đem bán,sau đó A đổ nước vào thùng với khối lượng tương đương, đem tới công ty nhập kho, cuối cùng đổ nước đi và ra khỏi kho dầu.
A đã lợi dụng sự tín nhiệm của công ty X để kiếm lừa dối, chiếm dụng lượng dầu mỗi lần vận chuyển. Giữa A và công ty X đã có hợp đồng vận chuyển “A ký hợp đồng với công ty X vận chuyển dầu chạy máy cho công ty”. A đã có hành vi gian dối, tráo đổi tài sản, cụ thể là đổi dầu bằng nước.
Đối tượng của hành vi chiếm đoạt:
Đối tượng của hành vi chiếm đoạt trong tội này là những tài sản đã được giao ngay thẳng cho người phạm tội trên cơ sở hợp đồng, trong đề bài đối tượng của hợp đồng chính là 200 lít dầu mỗi lần A được thuê vận chuyển.
Hậu quả:
Hậu quả của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản là thiệt hại về tài sản mà cụ thể là giá trị tài sản bị chiếm đoạt. Theo khoản 1 Điều 140 – BLHS thì giá trị tài sản bị chiếm đoạt từ 1 triệu đồng trở lên mới cấu thành tội phạm, còn nếu tài sản bị chiếm đoạt dưới 1 triệu đồng thì phải kèm theo điều kiện gây hậu quả nghiêm trọng, hoặc đã bị xử phạt hành chính về hành vi chiếm đoạt hoặc đã bị kết án về tội chiếm đoạt tài sản, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm mới cấu thành tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.
Trong đề bài đã cho thì hậu quả của hành vi chiếm đoạt của A đã quá rõ ràng, tổng trị giá tài sản mà A đã chiếm đoạt phi pháp có giá trị là 100 triệu đồng, thỏa mãn Điểm d- Khoản 2- Điều 140 BLHS “ Chiếm đoạt tài sản có giá trị từ trên năm mươi triệu đồng đến dưới hai trăm triệu đồng”
* Khách thể của tội phạm:
Khách thể của tội phạm của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản luôn là tài sản, giống như các tội có tính chất chiếm đoạt khác, tuy nhiên, tội phạm này không xâm phạm đến quan hệ nhân thân mà chỉ xâm phạm đến quan hệ sở hữu, đây là điểm khác biệt so với các tội cướp tài sản, tội bắt cóc nhắm chiếm đoạt tài sản, tội cướp giật tài sản. Trong cấu thành tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản không quy định những thiệt hại về tính mạng, sức khỏe là tình tiết định khung hình phạt. Vì vậy, nếu sau khi đã chiếm đoạt được tài sản mà người phạm tội bị đuổi bắt, có hành vi chống trả để tẩu thoát, gây chết người hay gây thương tích, hoặc tổn hại sức khỏe cho người khác thì tùy trường hợp người phạm tội còn bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội giết người hoặc tội cố ý gây thương tích, hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác.
Trong bài làm thì khách thể của tội phạm chính là lượng dầu mà A đã chiếm đoạt được sau nhiều lần thực hiện hành vi gian dối, tổng tài sản chiếm đoạt trị giá 100 triệu đồng.
* Mặt chủ quan của tội phạm:
Lỗi của người phạm tội là lỗi cố ý, mục đích của người phạm tội là chiếm đoạt được tài sản, mục đích cũng là dấu hiệu bắt buộc trong cấu thành tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.
Trong trường hợp đề ra thì lỗi của A là lỗi cố ý trực tiếp. Về lý trí, A nhận thức rõ hành vi chiếm đoạt dầu máy của công ty X sẽ gây thiệt hại về tài sản cho công ty, thấy trước hậu quả của hành vi chiếm đoạt trên. Về ý chí, A mong muốn hậu quả phát sinh, A mong chiếm được số dầu trên để đem bán kiếm lợi nhuận.
Khi phân tích đề bài rất có thể có sự nhầm lẫn, cho rằng hành vi của A cấu thành tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, vì vậy ở đây em xin phân biệt rõ. Giữa tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản và tội lạm dụng chiếm đoạt tài sản có 1 điểm khác nhau cơ bản đó là thời điểm phát sinh ý định chiếm đoạt, nếu như A trước khi ký hợp đồng vận chuyển dầu cho công ty X đã có ý định chiếm đoạt tài sản thì chắc chắn A phạm tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, còn nếu sau khi A có được lượng dầu một cách hợp pháp ( thông qua hợp đồng vận chuyển) mới nảy sinh ý định chiếm đoạt thì hành vi của A cấu thành tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản. Có thể thấy trong đề nêu rằng “Sau vài lần vận chuyển, A đã học được thủ đoạn lấy bớt dầu vẫn chuyển của công ty X” mặt khác, hợp đồng vận chuyển dầu nhiều lần thì thường là hợp đồng vận chuyển dài hạn, nên ý định phạm tội của A có thể coi là phát sinh sau khi ký được hợp đồng. Tuy nhiên, nếu ý định này phát sinh trước khi ký hợp đồng, hoặc hợp đồng vận chuyển dầu được ký mỗi lần trước khi vận chuyển thì hành vi của A cấu thành tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
Về cơ bản thì khung hình phạt của A là không thay đổi “ bị phạt tù từ 2 đến 7 năm”.
a.2.Trường hợp 2: Hành vi của A cấu thành tội tham ô tài sản ( Điều 278 – BLHS):
1. Người nào lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản mà mình có trách nhiệm quản lý có giá trị từ năm trăm nghìn đồng đến dưới năm mươi triệu đồng hoặc dưới năm trăm nghìn đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ hai năm đến bảy năm:
a) Gây hậu quả nghiêm trọng;
b) Đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà còn vi phạm;
c) Đã bị kết án về một trong các tội quy định tại Mục A Chương này, chưa được xoá án tích mà còn vi phạm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ bảy năm đến mười lăm năm:
a) Có tổ chức;
b) Dùng thủ đoạn xảo quyệt, nguy hiểm;
c) Phạm tội nhiều lần;
d) Chiếm đoạt tài sản có giá trị từ năm mươi triệu đồng đến dưới hai trăm triệu đồng;
đ) Gây hậu quả nghiêm trọng khác.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ mười lăm năm đến hai mươi năm:
a) Chiếm đoạt tài sản có giá trị từ hai trăm triệu đồng đến dưới năm trăm triệu đồng;
b) Gây hậu quả rất nghiêm trọng khác.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù hai mươi năm, tù chung thân hoặc tử hình:
a) Chiếm đoạt tài sản có giá trị từ năm trăm triệu đồng trở lên;
b) Gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng khác.
5. Người phạm tội còn bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ một năm đến năm năm, có thể bị phạt tiền từ mười triệu đồng đến năm mươi triệu đồng, tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Về dấu hiệu pháp lý:
* Chủ thể của tội phạm:
Chủ thể của tội tham ô là chủ thể đặc biệt: chỉ những người mang dấu hiệu chủ thể đặc biệt đó làm dấu hiệu có chức vụ quyền hạn quản lý tài sản mới có thể là chủ thể của tội này, những người không có chức vụ quyền hạn chỉ có thể là đồng phạm tham ô với vai trò là người xúi giục, tổ chức hay giúp sức.
Chủ thể của tội tham ô là người có trách nhiệm quản lý tài sản, trách nhiệm này có thể có được do có chức vụ hoặc do đảm nhiệm những chức trách công tác nhất định, trách nhiệm quản lý tài sản cần được phân biệt với trách nhiệm bảo vệ đơn thuần của người làm công việc bảo vệ cơ quan nhà nước, doanh nghiệp nhà nước hay hợp tác xã. Người có chức vụ quyền hạn là người do bổ nhiệm,do bầu cử ,do hợp đồng hoặc do hình thức khác có hưởng lương hoặc ko hưởng lưong được giao thực hiện nhiệm vụ nhất định có quyền hạn. Cho nên ở đây A thông qua hợp đồng đã được công ty X giao cho nhiệm vụ và quyền hạn trong việc vận chuyển xăng dầu. A được đảm nhiệm công việc có tính độc lập đó là công việc tạo ra cho ngừoi được giao (tuy ko có trách nhiệm quản lí tài sản) mối quan hệ cũng như trách nhiệm với khối lượng tài sản nhất định trong khoảng thời gian nhất định.Ở đây công ty X đã giao cho anh A một mình vận chuyển chuyển chuyến hàng, ko có người áp tải.(Trong trường hợp những thùng dầu A chở được một cơ quan dùng dây chì buộc lại với nhau thì cơ quan đó mới là người quản lý tài sản, và khi đó A phạm tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản như đã nêu ở phần a.1).
Khi A có trách nhiệm quản lý lượng dầu máy thì A là người có thẩm quyền, bởi vậy A thỏa mãn dấu hiệu chủ thể đặc biệt của tội tham ô tài sản.
*Về mặt khách quan :
Người phạm tội có hành vi chiếm đoạt tài sản mà mình có trách nhiệm quản lý bằng thủ đoạn lợi dụng chức vụ quyền hạn.
Hành vi phạm tội của tội tham ô trước hết là hành vi chiếm đoạt, đối tượng của hành vi chiếm đoạt là những tài sản mà người phạm tội được giao quển lý, người phạm tội đã lợi dụng trách nhiệm quản lý tài sản được giao mà chiếm đoạt tài sản mình đang quản lý. Người phạm tội tham ô có thể dùng những thủ đoạn khác nhau để chiếm đoạt được tài sản, xét đến cùng thì những thủ đoạn đó thực chất đều là sử dụng chức vụ quyền hạn được giao như phương tiện, điều kiện để có thể dễ dàng biến tài sản được giao thành tài sản của mình.
Trong vụ án đề ra, hành vi của A là hành vi gian dối, với những thủ đoạn đã phân tích như trong phần a.1.
* Khách thể của tội phạm
Khách thể của tội tham ô tài sản là những quan hệ xã hội xã hội chủ nghĩa đảm bảo sự hoạt động đúng đắn và uy tín của cơ quan nhà nước hoặc tổ chức xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Hoạt động đúng đắn của các cơ quan nhà nước và tổ chức xã hội là hoạt động theo đúng các quy định của Hiến pháp và pháp luật.
Hành vi của A đã
Về mặt chủ quan của tội phạm không có gì khác biệt so với phần a.1.
Điểm khác biệt giữa Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản và Tội tham ô chính là dấu hiệu về chủ thể. Nếu như A có trách nhiệm quản lý tài sản thì hành vi của A cấu thành tội tham ô tài sản.
Hành vi của A thỏa mãn Điểm d Khoản 2 Điều 278 BLHS về tội tham ô tài sản.
b. B có thể phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi tiêu thụ dầu của A.
Việc B có phải chịu trách nhiệm hình sự hay không thì có thể chia ra những trường hợp như sau:
b.1.Thứ nhất, nếu B hoàn toàn không biết gì về hành vi chiếm đoạt của A, không biết số dầu A bán cho mình là bất hợp pháp, và không có bất kỳ thỏa thuận nào với A thì B không phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi tiêu thụ dầu của A. Trong cấu thành của mọi vi phạm pháp luật thì yếu tố lỗi là yếu tố không thể thiếu. Lỗi là thái độ tâm lý của con người đối với hành vi nguy hiểm cho xã hội của mình và đối với hậu quả do hành vi đó gây ra được biểu hiện dưới hình thức cố ý hoặc vô ý. Trong trường hợp thứ nhất này, B không hề có lỗi trong việc tiêu thụ dầu của A, hoàn toàn ngay tình, bởi vậy nên B không phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi tiêu thụ dầu của A.
b.2.Thứ hai, nếu B hoàn toàn biết được số dầu mình mua của A là do A chiếm đoạt được một cách phi pháp, nhưng giả vờ như không biết,giữa A và B không hề có sự hứa hẹn hay thỏa thuận nào, B do ham lợi vẫn cố tình tiêu thụ dầu thì hành vi của B thỏa mãn cấu thành Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có ( Điều 250 BLHS)
- Về mặt khách quan của tội phạm, hành vi của B là hành vi tiêu thụ dầu máy mà biết được đó là lượng dầu A chiếm được do phạm tội, tuy nhiên giữa A và B không có bất kỳ sự thỏa thuận nào.
- Về mặt chủ quan, B nhận thức rõ hành vi tiêu thụ dầu máy mà A chiếm đoạt được một cách phi pháp là nguy hiểm cho xã hội, lượng dầu rất lớn ( 200 lít dầu mỗi lần) nhưng do ham lợi nhuận, B vẫn cố tình tiêu thụ số dầu đó, B nhận thức được rõ ràng hậu quả của hành vi của mình. Lỗi của B là lỗi cố ý.
Như vậy hành vi của B sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 250 BLHS - Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có.
b.3.Thứ ba, nếu giữa B và A có sự thỏa thuận trước với nhau (ví dụ như A chiếm đoạt dầu để B tiêu thụ, dầu sẽ được bán cho B với giá thấp hơn giá thị trường 5%, B đảm bảo nguồn cầu cho A,.. ), A phạm tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản thì hành vi của B cấu thành Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản Điều 140 – BLHS với vai trò đồng phạm của A.
+ Về mặt khách quan :
- Đồng phạm đòi hỏi có ít nhất 2 người tham gia thực hiện tội phạm và họ có đủ điều kiện chủ thể của tội phạm, cả A và B đều đủ điều kiện chủ thể,
-Những người đồng phạm cùng tham gia thực hiện một tội phạm, với một trong 4 hành vi : thực hiện tội phạm hoặc tổ chức thực hiện tội phạm hoặc xúi giục người khác thực hiện tội phạm hoặc giúp sức người khác thực hiện tội phạm. A và B cùng tham gia thực hiện tội phạm, A lạm dụng tín nhiệm để chiếm đoạt dầu máy, B phụ trách tiêu thụ.
+ Về mặt chủ quan: cả A và B đều cố ý thực hiện hành vi phạm tội, A chiếm đoạt, B tiêu thụ giúp, vì giữa hai người đã có sự thỏa thuận với nhau nên họ còn biết và mong muốn sự cố ý tham gia của người đồng phạm kia.
- Về lý trí, A biết rõ hành vi lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt dầu máy là trái pháp luật, gây nguy hiểm cho xã hội, B cũng biết rõ hành vi tiêu thụ dầu của mình là gây nguy hiểm cho xã hội. Hai người cũng biết rõ hành vi cố ý của người kia.
- Về ý chí, tất nhiên cả hai người này mong muốn có hoạt động chung, và cùng mong muốn để cho hậu quả phát sinh, bởi vì nếu A chiếm đoạt được dầu thì rất cần có nơi tiêu thụ, B cũng muốn kiếm được thêm tiền vì hành vi tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có, tuy nguy hiểm nhưng chắc chắn đem lại lợi nhuận cao hơn so với bình thường.
Trường hợp đồng phạm của A và B là đồng phạm giản đơn, cả 2 người tham gia với vai trò đồng thực hành nếu phân chia theo dấu hiệu khách quan. Còn nếu chia theo dấu hiệu chủ quan thì trường hợp đồng phạm của họ là đồng phạm có dự mưu, nghĩa là đã có sự bàn bạc, thỏa thuận từ trước để thực hiện hành vi chiếm đoạt và tiêu thụ dầu nhiều lần ( tổng trị giá tài sản lên tới 100 triệu).
Đối với trường hợp đồng phạm giản đơn này, theo nguyên tắc chịu trách nhiệm chung về toàn bộ tội phạm, thì A và B đều bị truy tố, xét xử về cùng 1 tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, theo điểm d khoản 2.
b.4. Thứ tư nếu nếu giữa B và A có sự thỏa thuận trước với nhau, A phạm tội tham ô tài sản, thì hành vi của B cấu thành Tội tham ô tài sản với vai trò đổng phạm.
Về mặt chủ quan thì không có gì khác biệt so với trường hợp thứ ba nêu trên.
Về mặt khách quan :
- Đồng phạm đòi hỏi có ít nhất 2 người tham gia thực hiện tội phạm và họ có đủ điều kiện chủ thể của tội phạm, cả A và B đều đủ điều kiện chủ thể,
-Những người đồng phạm cùng tham gia thực hiện một tội phạm, với một trong 4 hành vi : thực hiện tội phạm hoặc tổ chức thực hiện tội phạm hoặc xúi giục người khác thực hiện tội phạm hoặc giúp sức người khác thực hiện tội phạm.
Trong đề bài ra thì A đóng vai trò người thực hành của tội tham ô, hành vi của A là lợi dụng quyền hạn quản lý tài sản bằng hành vi gian dối đã chiếm đoạt lượng dầu với tổng trị giá 100 triệu, còn B đóng vai trò người giúp sức,hành vi của B là tiêu thụ dầu giúp A.
Như vậy B phải chịu trách nhiệm hình sự về tội tham ô tài sản với vai trò người giúp sức. Ngoài ra B cũng có thể là người xúi giục hoặc người tổ chức.
Tài liệu tham khảo
1. Bộ luật hình sự nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam 1999 ( viết tắt BLHS – 1999)
2. Trường đại học luật Hà Nội, Giáo trình Luật Hình sự Việt Nam (tập 1,2), NXB Công an nhân dân, Hà Nội, 2007.
3. Đinh Văn Quế, Bình luận khoa học bộ luật hình sự Việt Nam, tập 2, Nxb TP. Hồ Chí Minh.
4. Nguyễn Ngọc Hòa, Mô hình luật hình sự Việt Nam, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 2006.
5. Phạm Văn Báu, “ Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có trong luật hình sự Việt Nam”, Tạp chí luật học, số 5/ 2004, tr 3.
6. Lê Đăng Doanh, “ Sự khác nhau giữa tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản ( Điều 139 BLHS) với tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản ( Điều 140 BLHS), Tạp chí tòa án nhân dân, tháng 11/ 2005.
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI
KHOA PHÁP LUẬT KINH TẾ
BÀI TẬP CÁ NHÂN MÔN HÌNH SỰ TUẦN SỐ 1
Đề tài:
A là quốc tịch Canada. A có hành vi phạm tội giết người trên lãnh thổ Việt Nam và bị bắt tại Anh. Hoi:
a. Hành vi phạm tội của A có bị xử theo Bộ luật Hình Sự Việt Nam không?
b. Giả định A là người thuộc đối tượng được đặc miễn ngoại giao thì hành vi của A có bị coi là tội phạm không?
c. Hãy cho biết quan điểm cá nhân về quy định tại Điều 5 Bộ luật hình sự Việt Nam.
Sinh viên: NGUYỄN LÂM SƠN
Lớp: KT32B. Mã số SV: KT32
Hà Nôi: 08/09/2009
A là quốc tịch nước Canada. A có hành vi phạm tội trên lãnh thổ Việt Nam và bị bắt tại Anh. Hỏi:
a. Hành vi phạm tội của A có bị xử lý theo Bộ luật hình sự Việt Nam không?
b. Giả định A là người thuộc đối tượng được đặc miễn ngoại giao thì hành vi của A có bị coi là tội phạm không?
c. Hãy cho biết quan điểm cá nhân về quy định tại Điều 5 Bộ luật hình sự Việt Nam.
* *
*
a. Về nguyên tắc thì A bị xử lý theo Bộ luật hình sự Việt Nam theo khoản 1 điều 5 bộ luật hình sự Việt Nam: Bộ luật hình sự được áp dụng đối với mọi hành vi phạm tội trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Tuy nhiên do A là người Canada nên việc xử lý A phải căn cứ vào khoản 2 điều 5 của bộ luật hình sự. Nếu A là đối tượng thuộc khoản 2, điều 5 bộ luật hình sự thì vấn đề trách nhiệm hình sự của A được giải quyết bằng con đường ngoại giao: Đối với người nước ngoài phạm tội trên lãnh thổ nước CHXHCN Việt Nam thuộc đối tượng được hưởng các quyền miễn trừ ngoại giao hoặc quyền ưu đãi và miễn trừ về lãnh sự theo pháp luật Việt Nam, theo các điều ước quốc tế mà nước CHXHCN Việt Nam ký kết hoặc tham gia hoặc theo tập quán quốc tế, thì trách nhiệm hình sự của họ được giải quyết bằng con đường ngoại giao.
Như vậy câu trả lời chính xác là có thể
b. Dù A là người thuộc đối tượng được đặc miễn ngoại giao thì hành vi của A vẫn bị coi là tội phạm.
Hành vi của A là tội phạm theo quy định của Bộ luật hình sự Việt Nam vì nó thoả mãn những đặc điểm của tội phạm:
+ Tính nguy nguy hiểm cho xã hội
+ Tính có lỗi
+ Tính trái pháp luật hình sự
+ Tính chịu hình phạt
Hành vi của A là tội phạm tuy nhiên do A ( chủ thể của tội phạm) thuộc đối tượng được đặc miễn ngoại giao nên vấn đề trách nhiệm hình sự của A được giải quyết bằng con đường ngoại giao theo quy định tại khoan 2, điều 5 Bộ luật hình sự Việt Nam: Đối với người nước ngoài phạm tội trên lãnh thổ nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thuộc đối tượng được hưởng các quyền miễn trừ ngoại giao hoặc quyền ưu đãi và miễn trừ về lãnh sự theo pháp luật Việt Nam, theo các điều ước quốc tế mà nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam ký kết hoặc tham gia hoặc theo tập quán quốc tế, thì vấn đề trách nhiệm của họ được giải quyết bằng con đường ngoại giao.
c. Quan điểm của cá nhân em về quy định tại điều 5 bộ luật hình sự Việt Nam.
Điều 5 của bộ luật hình sự Việt Nam quy định về : Hiệu lực của bộ luật hình sự đối với những hành vi phạm tội trên lãnh thổ nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
1. Bộ luật hình sự được áp dụng đối với mọi hành vi phạm tội thực hiện trên lãnh thổ nước cộng hoà xã hội chủ nghĩ Việt Nam.
2. Đối với người nước ngoài phạm tội trên lãnh thổ nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thuộc đối tượng được hưởng các quyền miễn trừ ngoại giao hoặc quyền ưu đãi và miễn trừ về lãnh sự theo pháp luật Việt Nam, theo các điều ước quốc tế mà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam ký kết hoặc tham gia hoặc theo tập quán quốc tế, thì vấn đề trách nhiệm hình sự của họ được giải quýêt bằng con đường ngoại giao.
Quan điểm cá nhân em cho rằng điều 5 quy định về hiệu lực của bộ luật hình sự đối với những hành vi phạm tội trên lãnh thổ nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một điều luật đúng hợp lý vừa thể hiện được tính nghiêm khắc vừa có sự kết hợp hài hoà với những thông lệ ngoại giao và tập quán quốc tế điều đó nói lên rằng Việt Nam rất tôn trọng những điều ước, điều khoản mà mình đã ký kết, đây là một điều kiện rất quan trọng để chúng ta ngày càng hội nhập sâu rộng với thế giới. Tuy vậy không vì điều đó mà việc thực hiện pháp chế bị ảnh hưởng mà trái lại điều luật này đã quy định rất rõ là mọi hành vi phạm tội trên lãnh thổ Việt Nam đều được áp dụng thoe bộ luật này.
Bên cạnh sự đúng đắn và hợp lý đó em còn thấy rằng để thực hiện được điều luật này phải có một chính quyền đủ mạnh và phải có sự phối hợp giữa các quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Vì một khi nhà nước mình không đủ mạnh để gây áp lực và quốc gia khác không hợp tác thì không thể xử lý được một hành vi phạm tội trên lãnh thổ Việt Nam mà bị bắt ở nước ngoài khi mình yêu cầu dẫn độ về nước để xử lý theo bộ luật hình sự Việt Nam mà không được nước đó chấp nhận.
Một ví dụ điển hình năm 2001 Lý Tống dùng máy bay từ Thái Lan xâm phạm vào lãnh thổ Việt Nam rải truyền đơn rồi tẩu thoát về Thái Lan sau đó bị bắt, nhà nước ta đã yêu cầu phía Thái Lan dấn độ Lý Tống về Việt Nam để xử lý theo bộ luật hình sự Việt Nam nhưng không được phía Thái Lan chấp nhận. Nên hành vi tội phạm mà Lý Tống thực hiện trên lãnh thổ Việt Nam nhưng vẫn không bị xư lý theo Bộ luật hình sự Việt Nam.
Như vậy ta thấy để thực hiện triệt để được điều luật nay cần phải có một nhà nước mạnh và sự cần thiết phải tiến hành ký kết các hiệp ước tương trợ tư pháp giữa các quốc gia./
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHAO
- Bộ luật hình sự Việt Nam
- Giáo trình luật hình sự Việt Nam (Trường đại học Luật Hà Nội)
- Mạng Internet
§Æt VÊn §Ò
Téi ph¹m lµ hµnh vi nguy hiÓm cho x• héi, cã lçi, tr¸i ph¸p luËt h×nh sù vµ ph¶i chÞu h×nh ph¹t. §Þnh nghÜa kh¸i niÖm téi ph¹m nµy võa ®óng, nhng còng cã thÓ cha ®óng. Nã chØ ®óng víi thêi ®¹i ngµy nay th«i, cßn trong giai ®o¹n phong kiÕn ViÖt Nam, nã chØ ®óng mét phÇn. Téi ph¹m ë thêi ®ã kh«ng chØ ë trong luËt h×nh sù mµ lµ tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña luËt ph¸p. T¹i sao l¹i thÕ ? Gi¶i quyÕt bµi tËp: “Quan niÖm vÒ téi ph¹m, c¸ch ph©n lo¹i téi ph¹m vµ ý nghÜa cña viÖc ph©n lo¹i téi ph¹m trong ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam”, chóng ta cã thÓ tù tr¶ lêi.
Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
I. Quan niÖm vÒ téi ph¹m vµ nh÷ng yÕu tè ¶nh hëng.
1.Quan niÖm vÒ téi ph¹m
NÕu nh trong luËt h×nh sù hiÖn nay, viÖc quy dÞnh vÒ téi ph¹m th«ng qua néi dung trong viÖc ®Þnh nghÜa téi ph¹m lµ vÊn ®Ò ®Çu tiªn, th× ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam kh«ng nh thÕ. Vµ nÕu nh hiÖn nay téi ph¹m chØ lµ ®èi tîng duy nhÊt ®èi víi luËt h×nh sù th× theo quan niÖm cña «ng cha ta trong cæ luËt, téi ph¹m lµ ®èi tîng cña tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam.
C¸c bé luËt phong kiÕn ViÖt Nam cho chóng ta thÊy ph¸p luËt h×nh sù lóc ®ã mang tÝnh phæ biÕn, cã quan niÖm rÊt réng vÒ téi ph¹m. BiÖn ph¸p trõng ph¹t h×nh sù ®îc ¸p dông kh«ng nh÷ng ®èi víi c¸c téi ph¹m hiÓu theo kh¸i niÖm cña luËt h×nh sù hiÖn ®¹i thuéc ®èi tîng xö lý cña luËt h×nh sù mµ cßn ®èi víi c¸c hµnh vi vi ph¹m cña quy ®Þnh vÒ c¸c quan hÖ trong lÜnh vùc hµnh chÝnh, lÜnh vùc lÔ nghi, lÜnh vùc gia ®×nh, lÜnh vùc ruéng ®Êt, lÜnh vùc thuÕ,… Trong c¸c bé luËt phong kiÕn ViÖt Nam kh«ng cã ®iÒu luËt ®Þnh nghÜa kh¸i niÖm téi ph¹m nhng qua c¸c ®iÒu luËt cô thÓ cña chóng th× còng ®• phÇn nµo ph¶n ¸nh ®îc quan niÖm vÒ téi ph¹m cña c¸c nhµ lµm luËt lóc bÊy giê.
Thø nhÊt, quan niÖm vÒ téi ph¹m theo híng thiªn vÒ dÊu hiÖu h×nh thøc. Cô thÓ, phÇn lín c¸c ®iÒu luËt lu«n chøa mét c«ng thøc: “ngêi nµo ph¹m téi X th× ph¶i chÞu h×nh ph¹t Y”. Hay quy ®Þnh t¹i n¨m lo¹i h×nh ph¹t cã thÓ ¸p dông. §ã lµ xuy, trîng, ®å, lu, tö t¬ng øng víi n¨m lo¹i téi ®îc thõa nhËn trong c¸c bé luËt. Nh vËy dùa vµo h×nh ph¹t võa cã thÓ ph©n biÖt gi÷a c¸c lo¹i téi ph¹m võa g¾n tªn víi tõng lo¹i téi ph¹m víi chÝnh tõng h×nh ph¹t.
Thø hai, chØ lµ téi ph¹m khi ®îc quy ®Þnh trong luËt. ViÖc thõa nhËn dÊu hiÖu nµy kh¼ng ®Þnh sù hiÓn diÖn cña nguyªn t¾c “ kh«ng cã luËt th× kh«ng cã téi ”(v« luËt bÊt h×nh, ph¸p c¨n hay luËt ®Þnh) - mét sù biÓu hiÖn cña nguyªn t¾c ph¸p chÕ trong bé luËt. Trong c¸c bé luËt kh«ng cã ®iÒu luËt cô thÓ quy ®Þnh trùc tiÕp vÊn ®Ò nµy nhng viÖc quy ®Þnh xö ph¹t quan xö ¸n kh«ng ®óng luËt trong hµnh vi “tù m×nh xÐt xö”(§iÒu 683 QTHL) hay “xö ¸n kh«ng ®óng luËt”(§iÒu 686 QTHL). . . ®• gi¸n tiÕp kh¼ng ®Þnh dÊu hiÖu “®îc quy ®Þnh trong luËt cña téi ph¹m”.
Thø ba, ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam kh«ng cã ®iÒu luËt kh¼ng ®Þnh dÊu hiÖu néi dung cña téi ph¹m. Nhng c¸c quy ®Þnh vÒ téi ph¹m thÓ hiÖn, téi ph¹m x©m ph¹m tríc hÕt ®Õn sù an toµn, bÊt kh¶ x©m ph¹m cña chÕ ®é qu©n chñ phong kiÕn ViÖt Nam, mµ tríc hÕt lµ sù an toµn cña nhµ vua vµ hoµng cung, x©m ph¹m trËt tù, kØ c¬ng, ®¹o ®øc x• héi theo quan ®iÓm Nho gi¸o, x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, nh©n phÈm, tµi s¶n...§ã lµ nh÷ng hµnh vi nguy hiÓm cho x• héi ë møc ®é kh¸c nhau. NÕu nh luËt h×nh sù hiÖn ®¹i ph©n biÖt møc ®é cña tÝnh nguy hiÓm cña téi ph¹m víi møc ®é nguy hiÓm cña nh÷ng hµnh vi mµ theo luËt hiÖn ®¹i chØ lµ vi ph¹m hµnh chÝnh, ®¹o ®øc, kû luËt th× theo ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam tÊt c¶ c¸c hµnh vi nãi trªn ®Òu bÞ coi lµ téi ph¹m, kh«ng phô thuéc vµo møc ®é nguy hiÓm. Nh vËy, téi ph¹m theo ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam réng h¬n rÊt nhiÒu kh¸i niÖm téi ph¹m trong ph¸p luËt h×nh sù hiÖn ®¹i.
Thø t, theo quan niÖm cña c¸c nhµ lµm luËt lóc bÊy giê, hä kh«ng ®Æt vÊn ®Ò ph©n biÖt gi÷a trêng hîp cã lçi vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù víi trêng hîp kh«ng cã lçi vµ kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù . Hä chØ ®Æt ra vÊn ®Ò ph©n biÖt gi÷a trêng hîp cè ý vµ trêng hîp lÇm lì (v« ý) ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é tr¸ch nhiÖm h×nh sù trong ¸p dông còng nh trong c«ng viÖc quy ®Þnh h×nh ph¹t kh¸c nhau ë mét sè téi ph¹m cô thÓ. Tõ nguyªn t¾c chung nµy trong c¸c ch¬ng quy ®Þnh vÒ téi ph¹m cô thÓ cña ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam, c¸c h×nh ph¹t cô thÓ ®îc quy ®Þnh cho mét sè trêng hîp cè ý hoÆc lÇm lì ë mét sè téi ph¹m. VD: §iÒu 497 QTHL quy ®Þnh vÒ viÖc ®¸nh lÇm lì. §iÒu 261 HVLL quy ®Þnh vÒ lµm chÕt, bÞ th¬ng ngêi bëi vui ch¬i, lÇm lì, ngé s¸t, møc ph¹t ®Òu thÊp h¬n møc b×nh thêng. Bªn c¹nh ®ã, ®é tuæi cña chñ thÓ tuy ®îc ®Æt ra nhng nh»m môc ®Ých gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nh©n ®¹o trong chÝnh s¸ch h×nh sù. Víi môc ®Ých ®ã, c¸c ®iÒu luËt gép tuæi thÊp víi ®é tuæi cao vµ ph¸t triÓn kh«ng b×nh thêng thµnh tõng cÆp ®Ó x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm h×nh sù. VD: §iÒu 16 QTHL: ngêi 70 tuæi trë lªn, 15 tuæi trë xuèng cïng ngêi bÞ phÕ tËt ph¹m téi lu trë xuèng cã thÓ chuéc b»ng tiÒn; 80 tuæi trë lªn, 10 tuæi trë xuèng cïng ngêi bÞ ¸c tËt ph¹m téi ¸c nghÞch còng cã thÓ cho chuéc; 90 tuæi trë lªn, 7 tuæi trë xuèng ph¹m téi chÕt còng kh«ng ®îc hµnh h×nh. Trong HVLL, ®èi víi téi mu ph¶n §iÒu 223, “ngêi giµ trªn 90 tuæi vÉn xö chÐm bëi tuæi ®• giµ nhng vÉn nhËn biÕt ®îc. Cßn trÎ em díi 15 tuæi cßn Êu trÜ kh«ng biÕt g× nªn khái chÕt”
Ngoµi ra, ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam cã nh÷ng quy ®Þnh mang tÝnh kh¸i qu¸t vÒ t×nh tiÕt gi¶m nhÑ hay lo¹i trõ tr¸ch nhiÖm h×nh sù, nhng cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ, ®¬n lÎ vÒ nh÷ng t×nh tiÕt ®ã. VD: phßng vÖ chÝnh ®¸ng (thõa nhËn quyÒn tù vÖ cña c¸ nh©n); t×nh tiÕt cÊp thiÕt ( khÈn cÊp: quy ®Þnh ®èi víi c¶ viÖc c«ng lÉn viÖc t ); thi hµnh mÖnh lÖnh ; qu¸ thÊt s¸t th¬ng ( nh÷ng viÖc lÇm lì, xÐt theo t×nh tr¹ng ®Ó gi¶m téi. LÇm lì nghÜa lµ viÖc x¶y ra ngoµi sø
c ngêi, tai m¾t kh«ng kÞp nhËn thÊy, kh«ng kÞp nghÜ tíi, hay v× vËt nÆng, søc ngêi kh«ng chèng næi hoÆc trÌo lªn trªn cao tíi nh÷ng chç nguy hiÓm ®Ó s¨n b¾t cÇm thó, ®Ó ®Õn nçi s¸t th¬ng ngêi).
Thø n¨m, ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam kh«ng ph©n biÖt møc ®é nguy hiÓm khi x¸c ®Þnh téi ph¹m nhng khi x¸c ®Þnh møc ®é tr¸ch nhiÖm h×nh sù cho téi ph¹m cô thÓ th× vÊn ®Ò ®ã ®îc ®Æt ra. Nh vËy, yÕu tè ¶nh hëng ®Õn h×nh ph¹t hay møc ®é nÆng nhÑ cña téi ph¹m chÝnh lµ møc ®é nguy hiÓm cña téi ph¹m. So víi quan niÖm cña c¸c nhµ lµm luËt hiÖn ®¹i th× quan niÖm cña c¸c nhµ lµm luËt phong kiÕn ViÖt Nam cho r»ng, quan hÖ gi÷a ngêi ph¹m téi vµ n¹n nh©n xÐt vÒ ®Þa vÞ x• héi, ®Þa vÞ trong dßng hä, gia ®×nh theo lÔ gi¸o phong kiÕn lµ yÕu tè ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn møc ®é nÆng nhÑ cña h×nh ph¹t vµ møc h×nh ph¹t. Møc nguy hiÓm cho x• héi tØ lÖ thuËn víi ®Þa vÞ cña n¹n nh©n vµ tØ lÖ nghÞch víi ®Þa vÞ cña ngêi ph¹m téi. Bªn c¹nh ®ã, chøc quyÒn hay lîi dông chøc quyÒn cña chñ thÓ còng lµm tÝnh nguy hiÓm cña téi ph¹m. Ngoµi nh÷ng ®iÓm ®ã, c¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn møc ®é nguy hiÓm cña téi ph¹m còng t¬ng tù ph¸p luËt h×nh sù hiÖn nay. Cô thÓ: tÝnh chÊt quan träng cña ®èi tîng cÇn b¶o vÖ, møc ®é vi ph¹m, møc ®é hËu qu¶ cña téi ph¹m, néi dung lçi, ®éng c¬ cña téi ph¹m...
Ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam còng ®• thÓ hiÖn vÊn ®Ò ®ång ph¹m. C¸c nhµ lµm luËt ®• cã quy ®inh riªng ®èi víi ngêi ph¹m téi - ®ång ph¹m vµ ph©n biÖt vai trß cô thÓ cña tõng ngêi. §ång ph¹m khi ®ång téi, gi¶i nghÜa vµ gi¶i thÝch hîp nhÊt: ®ång téi lµ cïng cã téi nhng trong ®ång téi còng cã hai nghÜa, ®em chç nÆng nhÑ cña mçi ngêi mµ chia kh¸c nhau. Ngêi thùc hiÖn téi ph¹m chia lµm hai lo¹i ®ã lµ ngêi thùc hiÖn ®ång thêi lµ ngêi chñ mu - ngêi khëi xíng vµ ngêi chØ gi÷ vai trß thùc hiÖn – ngêi a tßng. Trªn c¬ së ®ã ngêi khëi xíng ph¶i chÞu h×nh ph¹t cao h¬n ngêi a tßng. §èi víi ngêi thùc hiÖn còng ®• ph©n biÖt thñ ph¹m (ngêi thùc hiÖn chÝnh) vµ tßng ph¹m (kh«ng ph¶i ngêi thùc hiÖn chÝnh).Trong ®ã thñ ph¹m vµ chñ mu chÞu tr¸ch nhiÖm nh nhau, tßng ph¹m nhÑ h¬n. Bªn c¹nh ®ã, ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam cßn quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm h×nh sù cña ngêi cã hµnh vi xói giôc ngêi kh¸c ph¹m téi hoÆc hµnh vi t¹o ®iÒu kiÖn (gióp søc) hoÆc hµnh vi dung tóng ngêi kh¸c ph¹m téi. §©y lµ ®iÓm ®¸ng chó ý thÓ hiÖn thÓ hiÖn th¸i ®é trõng trÞ cña Nhµ níc ®èi víi mäi téi ph¹m.
Ngoµi ra, cæ luËt cßn x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm h×nh sù cña ngêi ph¹m téi trong trêng hîp c¸c giai ®o¹n ph¹m téi nh: ®• hµnh ®éng, cha hµnh ®éng (chuÈn bÞ) hay ®• thµnh, cha thµnh. Nh vËy c¸c nhµ lµm luËt phong kiÕn ViÖt Nam còng ®• trõng trÞ nh÷ng trêng hîp mµ hËu qu¶ cha x¶y ra hoÆc x¶y ra nhng cha g©y ra kÕt qu¶ nh»m ng¨n ngõa hËu qu¶ g©y ra cho gia ®×nh vµ x• héi.
2. Nh÷ng t tëng, quan niÖm ¶nh hëng ®Õn quan niÖm téi ph¹m trong Ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam.
Nguyªn nh©n cña quan niÖm téi ph¹m gÇn nh ®ång nhÊt víi nguyªn nh©n v× sao trong giai ®o¹n phong kiÕn, luËt ph¸p ®ång nhÊt víi luËt h×nh sù.
Tõ rÊt l©u, x• héi loµi ngêi ®• tån t¹i mét t tëng: “thiªn h¹ vi c«ng”. Thiªn h¹ lµ cña chung hay tÊt c¶ nh÷ng g× trong thiªn h¹ lµ cña chung.Trong x• héi phong kiÕn, thiªn h¹ thuéc vÒ ngêi ®øng ®Çu, ®¹i diÖn cho nh©n d©n - ®ã lµ vua. Nh÷ng hµnh vi x©m ph¹m ®Õn lîi Ých, quan hÖ x• héi mµ vua ®• quy ®Þnh, ®Òu ph¶i bÞ trõng trÞ bëi h×nh ph¹t.
X• héi phong kiÕn chÞu ¶nh hëng s©u s¾c bëi gi¸o lý Nho gi¸o. Nho gi¸o truyÒn b¸ vµo níc ta mang theo bao gi¸o lý cña Khæng tö, M¹nh Tö hay Trang tö... trong ®ã cã nh÷ng tÝch cùc vµ h¹n chÕ tíi møc cùc ®oan cña nã. Tuy nhiªn, gi¸ trÞ nh©n v¨n, gi¸ trÞ nh©n ®¹o cña Nho gi¸o lµ kh«ng thÓ phñ nhËn. Ngò lu©n (n¨m quan hÖ vua t«i, cha con, thÇy trß , vî chång, anh em), ngò thêng (nh©n, lÔ, nghÜa, trÝ, tÝn), tam c¬ng (ba mèi quan hÖ c¬ b¶n: vua t«i, cha con, vî chång), tam tßng (quan niÖm vÒ ngêi phô n÷), hay chÝn ch÷ vµng cña Nho gi¸o( tu th©n, tÒ gia, trÞ quèc, b×nh thiªn h¹)...lµ nh÷ng gi¸o lý nh»m gi¸o dôc cßn ngêi híng ®Õn c¸i ch©n, thiÖn, mü. Con ngêi trë nªn tèt ®Ñp h¬n khi biÕt gi÷ m×nh díi nh÷ng khu«n thíc ®ã. MÆt kh¸c, giai ®o¹n nµy Nho gi¸o ®• trë thµnh gi¸o lý chÝnh thèng trong ho¹t ®éng chÝnh trÞ. BÊt k× sù vi ph¹m nµo ®èi víi c¸c chuÈn mùc Nho gi¸o ®Òu bÞ x• héi lªn ¸n, Nhµ níc cïng víi ph¸p luËt trõng trÞ. Bªn c¹nh Nho gi¸o, t tëng cña Ph¸p gia còng ®îc giai cÊp thèng trÞ phong kiÕn ®Ò cao. Lý luËn cña Ph¸p gia tõ rÊt l©u ®• ®îc Qu¶n Träng, Th¬ng ëng mµ næi bËt nhÊt lµ Hµn Phi Tö nªu ra r»ng:chØ cã “dÜ h×nh chØ h×nh” lµ ph¬ng ph¸p ®óng ®¾n. ChÝnh v× vËy, xuyªn suèt trong giai ®o¹n phong kiÕn, ®êng lèi cai trÞ kÕt hîp gi÷a §øc trÞ vµ Ph¸p trÞ. Kh«ng ph¶i c¸i g× còng cã thÓ dïng §øc ®Ó xö lý. Cuéc sèng lu«n phøc t¹p, b¶n chÊt con ngêi ngµy cµng thay ®æi cho dï “nh©n tri s¬, tÝnh b¶n thiÖn”. ChÝnh v× thÕ, nh÷ng nghi lÔ mµ §øc kh«ng gi¶i quyÕt ®îc th× b¾t buéc ph¸p luËt ph¶i gi¶i quyÕt. Sù trõng ph¹t bëi ph¸p luËt lu«n lµ biÖn ph¸p nghiªm kh¾c vµ lµm ngêi ta sî h¬n lµ gi¸o dôc.
II. Ph©n lo¹i téi ph¹m vµ ý nghÜa cña viÖc ph©n lo¹i téi ph¹m.
1. Ph©n lo¹i téi ph¹m
Ph©n lo¹i téi ph¹m lµ ®ßi hái cÇn thiÕt cho viÖc ph©n ho¸ tr¸ch nhiÖm h×nh sù trong luËt còng nh ¸p dông luËt, chÝnh v× thÕ vÊn ®Ò nµy ®îc ®Æt ra trong c¸c bé luËt. ViÖc ph©n lo¹i téi ph¹m ch¼ng nh÷ng hç trî cho viÖc ¸p dông ®óng luËt mµ nÕu nh×n réng ra, nhµ lµm luËt cßn cã thÓ dùa vµo tÝnh nguy hiÓm quan hÖ x• héi mµ nã x©m h¹i ®Ó ®¸nh gi¸, nh»m b¶o vÖ cho chÕ ®é chÝnh trÞ hiÖu qu¶ h¬n.
Trong giai ®o¹n phong kiÕn, chÕ ®é qu©n chñ chÝnh lµ h×nh thøc chÝnh thÓ xuyªn suèt. Nguyªn thñ quèc gia - vua lµ ngêi n¾m quyÒn mét c¸ch tuyÖt ®èi. ViÖc tranh giµnh, næi lo¹n, cíp ngai vµng hay lµm thiªn h¹ ®¹i lo¹n nã sÏ cã tÝnh chÊt kh¸c víi nh÷ng téi ph¹m th«ng thêng. . . nªn viÖc ph©n lo¹i téi ph¹m gióp cñng cè vµ b¶o vÖ cho ®Þa vÞ cña giai cÊp thèng trÞ.
Cho ®Õn nay, tuy cßn mét sè bé luËt cha x¸c ®Þnh (vÝ dô nh luËt H×nh Th. . . ), nhng nh×n chung, trong phÇn chung cña c¸c bé luËt phong kiÕn th× ®• nªu ra c¸c c¨n cø vµ ®• ph©n lo¹i téi ph¹m. Cã nhiÒu c¨n cø ®Ó ph©n lo¹i vµ sau ®©y lµ c¸c c¨n cø chÝnh:
a. C¨n cø vµo lo¹i h×nh ph¹t (chÕ tµi):
§©y lµ c¸ch ph©n lo¹i téi ph¹m dùa theo lo¹i h×nh ph¹t ®îc quy ®Þnh cho téi ®ã. HÖ thèng h×nh ph¹t trong ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam ®îc chia lµm hai lo¹i lµ ngò h×nh vµ c¸c h×nh ph¹t ngoµi ngò h×nh, trong ®ã c¸c h×nh ph¹t thuéc vÒ ngò h×nh ®ãng vai trß chñ ®¹o, vµ c¸c h×nh ph¹t ngoµi ngò h×nh thêng ®îc coi lµ phô h×nh kÌm víi chÝnh h×nh trong ngò h×nh. Trong ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam n¨m lo¹i h×nh ph¹t cô thÓ lµ dÊu hiÖu ®Ó ph©n biÖt gi÷a n¨m lo¹i téi trong ¸p dông luËt. §ã chÝnh lµ xuy h×nh(®¸nh b»ng roi); trîng h×nh(®¸nh b»ng gËy);®å h×nh(tï khæ sai); lu h×nh(®i ®µy); tö h×nh(giÕt chÕt). N¨m loai téi ph¹m ®ã, xÐt vÒ mÆt néi dung cã sù phong kiÕn ViÖt Nam kh¸c nhau vÒ møc ®é cña tÝnh nguy hiÓm x• héi, chÝnh v× thÕ nã trë thµnh mét tiªu chÝ ®Ó ph©n lo¹i téi ph¹m. Trong c¸c bé luËt, téi ph¹m nhiÒu chç còng ®îc gäi b»ng c¸c téi danh nh: téi xuy, téi trîng, téi ®å, téi lu, téi tö. Cô thÓ theo ®iÒu 1 ch¬ng Danh lÖ cña QTHL còng nh HVLL th×:
Téi xuy:cã 5 bËc, tõ 10 ®Õn 50 roi gåm 10,20, 30, 40, 50 roi.
Téi trîng: cã 5 bËc tõ 60 ®Õn 100 trîng gåm 60, 70, 80, 90, 100 trîng
Téi ®å:
Theo QTHL: 3 bËc, ph©n biÖt gi÷a c«ng viÖc cña ®µn «ng vµ ®µn bµ
§èi víi ®µn «ng: 3 bËc bao gåm dÞch ®inh, tîng phêng binh, chung ®iÒn binh.
§èi víi ®µn bµ: 3 bËc bao gåm dÞch phu, xuy thÊt tú, thung thÊt tú
Theo HVLL: cã 5 bËc ®å: 1 n¨m víi 60 trîng; 1,5 n¨m víi 70 trîng; 2 n¨m víi 80 trîng; 2,5 n¨m víi 90 trîng; 3 n¨m víi 100 trîng.
Téi lu: 3 bËc lu
Theo QTHL: gåm cã lu cËn ch©u, lu ngo¹i ch©u, lu viÔn ch©u.
Theo HVLL: gåm 2000 dÆm víi 100 trîng; 2500 dÆm víi 100 trîng; 3000 dÆm víi 100 trîng.
Téi tö:
Theo QTHL: cã 3 bËc gi¶o (th¾t cæ), tr¶m (chÐm ®Çu); tr¶m kiªu (chÐm bªu ®Çu); l¨ng tr× (tïng xÎo).
Theo HVLL: cã 2 bËc gi¶o (th¾t cæ), tr¶m (chÐm). Ngoµi ra cßn quy ®Þnh nhuËn tö(chÕt 2 lÇn) bao gåm l¨ng tr× (xÎo chËm), tr¶m kiªu (chÐm bªu ®Çu); lôc thi (chÆt x¸c chÕt).
Bªn c¹nh ngò h×nh cßn cã h×nh ph¹t ngoµi ngò h×nh nh biÕm, ph¹t tiÒn, thÝch ch÷, tÞch thu tµi s¶n, sung vî con lµm n« tú. . . nhng chñ yÕu lµ h×nh ph¹t ®i kÌm.
NhiÒu ®iÒu luËt trong c¸c bé luËt phong kiÕn ViÖt Nam còng ®îc x©y dùng dùa trªn ph©n lo¹i téi ph¹m nµy. VD: Trong QTHL vµ HVLL, ®iÒu 4 quy ®Þnh vÒ gi¶m nhÑ tr¸ch nhiÖm h×nh sù cho ®èi tîng ph¹m téi thuéc diÖn b¸t nghÞ (®iÒu 3) ®• ph©n biÖt gi÷a trêng hîp ph¹m tö téi víi c¸c trêng hîp ph¹m téi kh¸c. Ngoµi ra, mét sè ®iÒu luËt quy ®Þnh téi ph¹m cô thÓ còng dùa trªn sù ph©n lo¹i téi ph¹m nµy. VD: §iÒu 131 QTHL quy ®Þnh: “«ng bµ, cha mÑ vµ chång bÞ téi tö h×nh cßn ®ang ph¶i giam mµ con ch¸u hay vî l¹i ®µn h¸t th× xö biÕm 2 t”.
Ph©n lo¹i téi ph¹m theo c¨n cø nµy cßn cho phÐp chóng ta nhËn thÊy râ ®îc quan ®iÓm cña c¸c nhµ lµm luËt thêi bÊy giê trong viÖc ®¸nh gi¸ møc nguy hiÓm cña tõng lo¹i téi ph¹m, tÝnh nghiªm kh¾c cña tõng lo¹i h×nh ph¹t còng nh vai trß cña c¸c h×nh ph¹t trong viÖc duy tr× trËt tù x• héi cã lîi cho Nhµ níc phong kiÕn.
b. C¨n cø vµo tÝnh chÊt nghiªm träng cña téi ph¹m ( kh¸ch thÓ):
Theo c¨n cø nµy, ph©n biÖt ®îc téi thËp ¸c vµ téi thêng. C¨n cø nµy lµ kÕt qu¶ gi¸n tiÕp cña viÖc liÖt kª mêi lo¹i téi ®îc xem lµ nguy hiÓm nhÊt ®èi víi chÕ ®é qu©n chñ còng nh ®èi víi trËt tù, kØ c¬ng, ®¹o ®øc x• héi.
Lo¹i téi thËp ¸c bao gåm mêi nhãm téi kh¸c nhau, ®ã lµ nhãm mu ph¶n, nhãm mu ®¹i nghÞch, nhãm mu chèng ®èi(mu phiÕn), nhãm ¸c nghÞch, nhãm bÊt ®¹o, nhãm ®¹i bÊt kÝnh, nhãm bÊt hiÕu, nhãm bÊt môc, nhãm bÊt nghÜa vµ nhãm néi lo¹n. Do tÝnh chÊt nguy hiÓm ®Æc biÖt cña t«i thËp ¸c nªn c¶ QTHL vµ HVLL ®Òu thÓ hiÖn th¸i ®é trõng trÞ nghiªm kh¾c cña Nhµ níc ®èi víi lo¹i téi nµy. Mét trong nh÷ng biÓu hiÖn ®ã lµ c¸c bé luËt cã c¸c quy ®Þnh lo¹i trõ kh«ng cho ngêi ph¹m téi thËp ¸c ®îc hëng c¸c chÕ ®é miÔn gi¶m tr¸ch nhiÖm h×nh sù nh c¸c téi ph¹m thêng. VD: Theo ®iÒu 4 QTHL quy ®inh viÖc miÔn gi¶m cho ngêi ph¹m téi thuéc diÖn b¸t nghÞ ®• kh¼ng ®Þnh: “. . . nÕu ph¹m téi thËp ¸c th× kh«ng theo luËt nµy”. Cßn theo HVLL th× ph¶i t©u lªn ®Ó vua quyÕt ®Þnh. Ngoµi ra nh÷ng quy ®Þnh miÔn gi¶m cho nh÷ng trêng hîp cô thÓ còng lo¹i trõ trêng hîp ph¹m téi thËp ¸c. §iÒu 11 QTHL cßn quy ®Þnh: “nh÷ng kÎ téi ph¹m téi téi ¸c nghÞch th× dÉu cã dÞp ©n x¸ còng kh«ng ®îc ©n x¸”. Cïng víi c¸c quy ®Þnh chung nh vËy, c¸c quy ®Þnh vÒ c¸c téi cô thÓ cña téi thËp ¸c còng thÓ hiÖn th¸i ®é trõng trÞ nghiªm kh¾c cña Nhµ níc phong kiÕn ®èi víi téi thËp ¸c.
§èi víi c¸c téi thêng kh¸c, c¸c nhµ lµm luËt ®• c¨n cø vµo tÝnh chÊt, møc ®é cña c¸c hµnh vi ®Ó t¹o thµnh nh÷ng nhãm, nh÷ng ch¬ng t¬ng ®èi hîp lý(®¬ng nhiªn trõ nh÷ng ®iÒu luËt liªn quan ®Õn téi thËp ¸c). Cô thÓ:
§èi víi QTHL ph©n ra nh sau:
Nhãm téi x©m ph¹m vÒ an toµn th©n thÓ cña vua, x©m ph¹m sù an toµn,yªn tÜnh, nghi lÔ cung phñ. (Ch¬ng 2-VÖ cÊm: tõ ®iÒu 50 ®Õn 96 ).
Nhãm téi x©m ph¹m lÔ nghi, quan hÖ vua t«i, vµ chÕ ®é qu©n chñ. (Ch¬ng 3-Vi chÕ: tõ ®iÒu 97 ®Õn 240).
Nhãm téi ph¹m vÒ qu©n sù (Ch¬ng 4-Qu©n chÝnh: tõ ®iÒu 241 ®Õn 283).
Nhãm téi x©m ph¹m chÕ ®é h«n nh©n, gia ®×nh, chÕ ®é qu¶n lý nh©n khÈu. (Ch¬ng 5-H«n nh©n: tõ ®iÒu 284 ®Õn 341).
Nhãm téi x©m ph¹m chÕ ®é qu©n ®iÒn. (Ch¬ng 6-§iÒn s¶n: tõ ®iÒu 342 ®Õn 400).
Nhãm téi th«ng gian. (Ch¬ng 7-Th«ng gian: tõ ®iÒu 401 ®Õn 410).
Nhãm téi ®¹o tÆc. (Ch¬ng 8-§¹o tÆc: tõ ®iÒu 411 ®Õn 464).
Nhãm téi ®Êu tông. (Ch¬ng 9-§Êu tông: tõ ®iÒu 465 ®Õn 514).
Nhãm téi tr¸ nguþ. (Ch¬ng 10-Tr¸ nguþ: tõ ®iÒu 515 ®Õn 552).
Nhãm téi x©m ph¹m an toµn n¬i ®«ng ngêi. (Ch¬ng 11-T¹p ph¹m: tõ ®iÒu 553 ®Õn 644).
Nhãm téi bé vong. (Ch¬ng 12-Bé vong: tõ ®iÒu 645 ®Õn 656).
Nhãm téi ®o¸n ngôc. (Ch¬ng 13-§o¸n ngôc: tõ ®iÒu 658 ®Õn 772).
§èi víi HVLL:
§¹o tÆc (giÆc cíp): tõ ®iÒu 223 ®Õn 250 .
Nh©n m¹ng (giÕt ngêi): tõ ®iÒu 251 ®Õn 270 .
§Êu Èu (®¸nh nhau): tõ ®iÒu 271 ®Õn 292.
L¨ng m¹ (chöi m¾ng): tõ ®iÒu 293 ®Õn 300.
Hèi lé (nhËn cña ®ót lãt): tõ ®iÒu 312 ®Õn 320.
Tr¸ nguþ (man tr¸, gi¶ m¹o): tõ ®iÒu 321 ®Õn 331.
Ph¹m gian (gian d©m): tõ ®iÒu 332 ®Õn 340.
T¹p ph¹m (nhãm téi cho phÐp chuéc b»ng tiÒn): tõ ®iÒu 341 ®Õn 351.
C¸c nhãm téi kh¸c nh:
Vi ph¹m chÕ ®é quan chøc.
Vi ph¹m vÒ d©n sù, ruéng ®Êt, nhµ ë, cíi g¶.
Vi ph¹m vÒ trËt tù nghi chÕ, l¨ng tÈm c¸c thêi vua.
Vi ph¹m vÒ th¬ng khè, chÝnh s¸ch thuÕ.
Téi ph¹m vÒ qu©n sù lu th«ng.
Vi ph¹m vÒ t ph¸p xÐt xö.
Vi ph¹m vÒ x©y dùng, ®ª ®iÒu.
c. C¨n cø theo lçi cña chñ thÓ:
Theo c¨n cø nµy téi ph¹m ®îc chia thµnh hai lo¹i lµ téi do cè ý vµ téi do v« ý. Ph¸p luËt phong kiÕn ViÖt Nam kh«ng quy ®Þnh néi dung cña lçi cè ý vµ lçi v« ý, tøc lµ kh«ng cã ®Þnh nghÜa thèng nhÊt, ®ång thêi kh«ng quy ®Þnh téi cè ý vµ téi v« ý riªng rÏ khi quy ®Þnh téi ph¹m cô thÓ. Nhng quy ®Þnh nguyªn t¾c chung, c¸c nhµ lµm luËt l¹i kh¼ng ®Þnh râ quan ®iÓm xö ph¹t ph©n biÖt gi÷a téi cè ý vµ téi v« ý.
Quan ®iÓm nµy ®îc qu¸n triÖt ngay khi x©y dùng c¸c ®iÒu luËt vÒ téi ph¹m cô thÓ, ®ã lµ téi do v« ý sÏ ®îc xö ph¹t nhÑ h¬n. VD: ®iÒu 498 quy ®Þnh : “v× ch¬i ®ïa mµ mµ lµm ngêi kh¸c bÞ th¬ng hay chÕt th× bÞ xö téi nhÑ h¬n téi ®¸nh bÞ ngêi hay chÕt ngêi hai bËc. . .”. Ngoµi ra, quan ®iÓm nµy còng chØ ®¹o c¸c quan xÐt xö trong ¸p dông luËt, ®Æc biÖt khi xÐt xö c¸c téi ph¹m mµ luËt cha ph©n ho¸ h×nh ph¹t trêng hîp cè ý vµ trêng hîp v« ý. §©y kh«ng phai lµ trêng hîp vi ph¹m nguyªn t¾c ph¸p chÕ(v« luËt bÊt h×nh, ph¸p c¨n, luËt ®Þnh) mµ theo quan niÖm cña c¸c nhµ lµm luËt lóc bÊy giê th×: “ViÖc ngêi ta ph¹m kh«ng cã ghi trong luËt lÖ ®Òu kh«ng thÓ buéc téi. Nhng lêng ®o t×nh lý kh«ng thÓ gäi lµ kh«ng cã téi nªn xö theo bÊt ng vi”. Gi¸o tr×nh lÞch sö Nhµ níc vµ Ph¸p luËt ViÖt Nam – NXB C«ng an nh©n d©n – Hµ Néi 2002 – Trang 405.
d. Mét sè c¨n cø kh¸c:
Ngoµi ba c¸ch ph©n lo¹i nãi trªn, tõ lý luËn hay thùc tiÔn nghiªn cøu, so s¸nh víi ph¸p luËt lóc bÊy giê vµ b©y giê, chóng ta cßn cã thÓ ph©n lo¹i theo mét sè c¨n cø sau:
Ph©n lo¹i theo ch¬ng cña bé luËt, lµ mÇm mèng ph©n chia thµnh c¸c ngµnh luËt. C¸c bé luËt, trõ phÇn chung (Danh lÖ) ra, c¸c phÇn riªng cßn l¹i lµ c¸c nhãm téi kh¸c nhau.
Ph©n lo¹i theo nh©n th©n ngêi ph¹m téi. VD: ph©n lo¹i theo tuæi t¸c, giíi tÝnh, ph¹m téi lÇn ®Çu hay t¸i ph¹m. . .
Ph©n lo¹i theo vai trß cña ngêi ph¹m téi trong viÖc thùc hiÖn téi ph¹m: chñ mu, thñ ph¹m, a tßng. . .
Ngoµi ra cßn cã thÓ dùa vµo kÕt qu¶ cña viÖc thùc hiÖn téi ph¹m ®Ó ph©n lo¹i ra téi ph¹m hoµn thµnh vµ téi ph¹m cha hoµn thµnh. . .
2. ý nghÜa cña ph©n lo¹i téi ph¹m
Ph©n lo¹i téi ph¹m lµ ®ßi hái cÇn cho viÖc ph©n ho¸ tr¸ch nhiÖm h×nh sù trong luËt còng nh trong ¸p dông luËt, chÝnh v× vËy, ph©n lo¹i téi ph¹m cã ý nghÜa rÊt quan träng trong c¶ ba lÜnh vùc lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ t ph¸p.
Ph©n lo¹i téi ph¹m gióp cho c¸c nhµ lµm luËt cã thÓ s¾p xÕp theo hÖ thèng c¸c ch¬ng nhãm ®iÒu luËt dùa trªn sù ®¸nh gi¸ møc ®é, tÝnh chÊt nguy hiÓm cho x• héi cña téi ph¹m. VD: Trong HVLL, nh÷ng téi ph¹m x©m h¹i ®Õn danh dù, nh©n phÈm cña con ngêi ®îc xÕp vµo nhãm téi L¨ng m¹. Trong nhãm téi L¨ng m¹, l¹i cã nh÷ng h×nh ph¹t theo c¸c møc ®é kh¸c nhau, cã c¶ trêng hîp c¬ b¶n, t¨ng nÆng lÉn gi¶m nhÑ. Cô thÓ: cïng m¾ng ngêi th× ph¹t 10 roi; thiÕp m¾ng cha mÑ cña thª th× ph¹t 60 trîng; thiÕp m¾ng thª, chång th× ph¹t 80 trîng; m¾ng cha mÑ, «ng bµ th× treo cæ. . .
Ngoµi ra, viÖc ph©n lo¹i cßn thÓ hiÖn sù ph©n ho¸ tr¸ch nhiÖm h×nh sù trong luËt.
VD: Ngêi giµ vµ trÎ em ®îc miÔn gi¶m h×nh ph¹t.
Ngêi ph¹m téi do v« ý ®îc miÔn hay gi¶m nhÑ h×nh ph¹t.
Ngêi chñ mu, cÇm ®Çu, t¸i ph¹m th× ph¶i chÞu h×nh ph¹t nÆng h¬n…
LuËt t¸ch riªng nhãm téi thËp ¸c ra khái c¸c téi thêng, nhÊn m¹nh sù nguy hiÓm, thÓ hiÖn quan ®iÓm trõng trÞ nghiªm kh¾c ®èi víi hµnh vi thuéc mêi téi thËp ¸c mµ luËt ®Þnh.
Ph©n lo¹i téi ph¹m hç trî cho viÖc ¸p dông luËt hiÖu qu¶ h¬n. Râ rµng mét khi ®• s¾p xÕp mét c¸ch hÖ thèng c¸c téi ph¹m cïng c¸c h×nh ph¹t ®i kÌm th× viÖc ¸p dÔ dµng h¬n rÊt nhiÒu. VD: mét ngêi ph¹m téi cíp, th× hµnh vi ®ã sÏ n»m ë ch¬ng §¹o tÆc, c¨n cø vµo c¸c t×nh tiÕt, néi dung vô ¸n, nh©n th©n ngêi ph¹m téi th× quan xÐt xö cã thÓ ¸p dông ®îc nhanh vµ tr¸nh ®îc lät líi téi ph¹m.
Bªn c¹nh ®ã, mét ®iÒu luËt quy ®Þnh nhiÒu téi ph¹m kh¸c nhau vµ trong c¸c téi nµy kh«ng x©m ph¹m cïng mét kh¸ch thÓ nhng chóng l¹i cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau nªn thuËn tiÖnn cho viÖc xÐt xö. Nh vËy viÖc ph©n lo¹i téi ph¹m ®• ®Æt mét hµnh vi cã lªn hÖ trùc tiÕp tíi mét hµnh vi ph¹m téi cô thÓ. §©y còng chÝnh lµ c¬ së ®Ó nhµ lµm luËt x¸c ®Þnh møc h×nh ph¹t phï hîp víi tÝnh chÊt, møc ®é nguy hiÓm cho x• héi cña hµnh vi ph¹m téi liªn quan trong sù so s¸nh víi hµnh vi ph¹m téi chÝnh vµ h¹n chÕ kh¶ n¨ng lät líi téi ph¹m. Ngoµi ra ph©n lo¹i téi ph¹m thÓ hiÖn nguyªn t¾c luËt ®Þnh s©u s¾c vµ ®¸p øng ®ßi hái ¸p dông nguyªn t¾c nh©n ®¹o. LuËt tuy b¶o vÖ quyÒn lîi cña giai cÊp thèng trÞ nhng bªn c¹nh ®ã ph¶i b¶o vÖ cho quyÒn lîi cña toµn bé thÇn d©n. ViÖc miÔn gi¶m tr¸ch nhiÖm h×nh sù cho c¸c ®èi tîng trong x• héi còng mét phÇn thÓ hiÖn sù quan t©m Nhµ níc ®èi víi c¸c ®èi tîng thiÖt thßi h¬n c¸c thµnh viªn kh¸c cña x• héi.
§èi víi thÕ hÖ hËu sinh, «ng cha ta ®• ®Ó l¹i mét hÖ thèng c¸c c¨n cø khoa häc ®Ó x©y dùng nh÷ng bé luËt sau nµy. Nh vËy nh÷ng bé luËt mµ ta ®ang cÇm trªn tay lµ thµnh qu¶ cña sù kÕ thõa vµ s¸ng t¹o cña c¸c nhµ lµm luËt hiÖn ®¹i, trong ®ã nh÷ng c¸i c¬ b¶n, tèt ®Ñp vÉn ®îc g×n gi÷.
III. Mét vµi ®¸nh gi¸
Nh vËy, qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®• cho chóng ta thÊy, riªng vÊn ®Ò quan niÖm vÒ téi ph¹m vµ ph©n lo¹i téi ph¹m cña c¸c nhµ lµm luËt phong kiÕn ViÖt Nam còng ®• cã nh÷ng tÝch cùc vµ h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Nãi h¹n chÕ ë ®©y còng cha thËt sù ®óng. Theo b¶n th©n em, h¹
thuong2dt- Tổng số bài gửi : 26
Join date : 16/02/2011
Similar topics» các loại hình luật thương mại
» đề thi ĐH Luật
» Luật Hammurabi
» Luật Manu và Ấn Độ cổ đại
» Đề cương môn Luật Kinh tế
» đề thi ĐH Luật
» Luật Hammurabi
» Luật Manu và Ấn Độ cổ đại
» Đề cương môn Luật Kinh tế
Trang 1 trong tổng số 1 trang
Permissions in this forum:
Bạn không có quyền trả lời bài viết|
|
|